Blizny

Blizna (łac. cicatrix) jest zmianą skórną, powstałą na skutek przerwania jej ciągłości w przebiegu urazu niezamierzonego lub zamierzonego działania, jakim jest zabieg operacyjny. Uszkodzeniu może ulec sam naskórek i wtedy blizna goi się względnie szybko, nie pozostawiając stałych widocznych zmian skórnych. Większym problemem jest uszkodzenie głębszych warstw skóry z przerwaniem jej ciągłości przez wszystkie warstwy, aż do tkanki tłuszczowej podskórnej. W tym miejscu w procesie regeneracji i odbudowy tkanek powstaje blizna, zbudowana z włóknistej tkanki łącznej. Każda z blizn może stanowić problem dla pacjenta i nie być przez niego akceptowana, co powoduje poszukiwanie wszelkich metod umożliwiających pozbycie się takiego śladu.

Spis treści

Jak powstaje blizna?
Rodzaje blizn
Blizny po oparzeniu
Blizny po strupach
Blizny na twarzy i blizny potrądzikowe
Metody leczenia blizn

Jak powstaje blizna?

Blizna to zmiana powstała na skórze w wyniku procesu gojenia się rany po wcześniejszym urazie mechanicznym, chemicznym czy też termicznym. Blizny powstają także po stanach zapalnych. Uraz prowadzący do uszkodzenia zewnętrznej warstwy skóry wyzwala dynamiczną kaskadę biologicznych procesów naprawczych, których celem jest przywrócenie anatomicznej i funkcjonalnej integralności skóry. Gojenie się rany przebiega w czterech nakładających się na siebie w czasie etapach. W pierwszej fazie, po bezpośrednim naruszeniu ciągłości skóry, najważniejszą rolę odgrywają czynniki krzepnięcia krwi, gdzie płytki krwi wchodzą w kontakt z włóknami kolagenowymi i elementami macierzy pozakomórkowej. To aktywuje proces uwalniania czynników wzrostu i elementów układu krzepnięcia. Hemostaza jest zasadnicznym procesem pierwszej fazy, ponieważ powoduje powstawanie włóknikowego skrzepu w obrębie rany.

W ciągu pierwszych 24 h od wystąpienia urazu nasila się miejscowy odczyn zapalny, który występuje jako druga faza gojenia się rany pourazowej. Napływ granulocytów obojętnochłonnych ma na celu oczyszczenie rany z obcego materiału, bakterii i obumarłych komórek własnych. Ta faza może trwać około kilka dni. Poza neutrofilami marker komórkowy tego etapu gojenia stanowią mastocyty, które wydzielają aktywne biologicznie substancje, tj. enzymy, histaminę oraz inne aminy, decydujące o wystąpieniu typowych cech klinicznych procesu zapalnego w obrębie rany.

Pojawienie się monocytów cechuje koncowe etapy fazy zapalenia i początek następnej, trzeciej fazy, nazwanej proliferacyjną. Aktywowane makrofagi kontynuują proces fagocytozy i uwalniają czynniki tkankowe, takie jak płytkowy czynnik wzrostu i TGF-beta. Po oczyszczeniu rany z wyżej wymienionych elementów w jej obręb napływają fibroblasty i tworzy się pozakomórkowa macierz stanowiąca szkielet konieczny do odbudowy struktury uszkodzonych tkanek. Kluczową rolę w fazie trzeciej odgrywa czynnik TGF-beta, który reguluje funkcje fibroblastów. W tej fazie gojenia, trwającej od około 8 dnia do14 dnia od wystąpienia urazu, zaczynają dominować fibroblasty. W wyniku proliferacji wnikają w obrąb macierzy włóknikowej i produkują włókna kolagenowe. Fibroblasty, stymulowane przez czynniki wzrostowe, różnicują się w miofibroblasty, odpowiadające za obkurczanie się rany. Kolagen, który się odkłada ma na celu wzmocnie zranionego miejsca. Pod koniec jej obkurczania miofibrolasty podlegają apoptozie. Faza dojrzewania i przebudowy zranionego miejsca może zająć nawet rok, w zależności od jej początkowej wielkości i pierwotnego zaopatrzenia. W tej fazie kolagen typu III, dominujący w fazie trzeciej, ulega degradacji i jest zastępowany kolagenem typu I. Pod koniec fazy proliferacyjnej naczynia krwionośne w obrębie rany zanikają na drodze apoptozy, a blizna traci swoje cechy rumieniowe. Blizna różni się strukturą od reszty skóry, a jej wygląd jest uwarunkowany przebiegiem zmian zachodzących w obrębie miejsca dotkniętego urazem.

W bliźnie, tworzone przez pobudzone fibroblasty, wrastają naczynia włosowate, które mogą utrzymywać się nawet 6 miesięcy od momentu powstania urazu, co wpływa na to, że w początkowym stadium gojenia się blizna przybiera czerwone zabarwienie. Blizna dojrzała jest mniej elastyczna, wykazuje brak poletkowania na powierzchni, jest lśniąca i jaśniejsza od otaczającej jej skóry. W tej fazie proces przebudowy blizny powiązany jest z zahamowaniem proliferacji fibroblastów, apoptozą komórek mikronaczyn krwionośnych, degradacją włókien kolagenu typu III i ich zastępowaniem przez włókna typu I. Zaburzenie równowagi pomiędzy fizjologicznymi procesami naprawczymi a procesami rozkładu i destrukcji prowadzą do zaburzen gojenia się rany, a to z kolei wpływa na ostateczny wygląd blizny. Znajomość procesu tworzenia się blizn jest kluczowa w kontekście ich pielęgnacji. Im wcześniej wdrożymy stosowanie właściwych preparatów na powstające blizny, tym większa jest szansa na ich spłycenie i redukcję jej widoczności. Pielęgnację blizn warto wdrożyć już w momencie zagojenia się rany lub wcześniej w przypadku np. ran pooparzeniowych, które wymagają stosowania odpowiednich maści w celu złagodzenia efektów poparzenia.

Rodzaje blizn

Wyróżniamy kilka rodzajów blizn. To do jakiego rodzaju kwalifikujemy daną bliznę, decyduje o możliwościach ich zaleczania jakie możemy podjąć oraz o wyborze skutecznej pielęgnacji. Wyróżniamy:

• blizny zwykłe, do których należą niewielkie ślady po również niewielkich zranieniach (np. w wyniku płytkiego skaleczenia, otarcia czy niegroźnego upadku), przyjmują one postać jasnych, delikatnie wypukłych zabliźnien. Tego typu blizny początkowo są twarde, zgrubiałe i swędzące, ale z czasem miękną i stają się jaśniejsze. Blizny zwykłe zazwyczaj całkowicie znikają z powierzchni skóry lub pozostają prawie niedostrzegalne;
• blizny przerostowe tworzą się po etapie gojenia się rany, który został w pewien sposób zakłócony. Takie blizny mogą rozszerzać się poza miejsce zranienia, są mało elastyczne i zgrubiałe. Jeżeli wdrożymy właściwą pielęgnację, blizny przerostowe mogą się zmniejszać, jednak z czasem możliwy jest również ich wzrost;
• blizny atroficzne, które nazywane są również zanikowymi, to blizny po ospie wietrznej oraz blizny po krostach trądzikowych. Wyglądem przypominają niewielkie dołeczki, które są efektem niedostatecznej ilości włókien tkanki łącznej wytwarzanych w procesie gojenia się rany;
• Keloidy, inaczej nazywane bliznowcami, to zmiany, które tworzą się po zagojeniu się rany. Keloidy przyjmują kształt twardych, nieregularnych zgrubień, powstających w wyniku skłonności organizmu do nadprodukcji kolagenu, w odróżnieniu od blizn przerostowych, bliznowce mogą się rozrastać i często przekraczają linię zranienia;
• Blizny pooperacyjne, czyli blizny powstające w miejscu przecięcia skóry skalpelem, zazwyczaj wzdłuż naturalnych bruzd lub fałdów skórnych. Najczęściej spotykanymi bliznami pooperacyjnymi są ślady po cesarskim cięciu, które widoczne są w dolnej linii brzucha.

Blizny po oparzeniu

Blizny po oparzeniach zazwyczaj pojawiają się w ciągu pierwszych kilku miesięcy od poparzenia, które doprowadziło do uszkodzenia skóry. W miejscu rany organizm produkuje kolagen, który pomaga uzupełnić ubytki tkanki, a blizna swój ostateczny kształt przyjmuje po około 6 miesiącach od uszkodzenia skóry. W zależności od głębokości rany oraz rozległości oparzenia, proces leczenia ran po oparzeniu może trwać nawet kilka miesięcy. Blizny po oparzeniu są najczęściej czerwono-bordowe, stają się twarde i prowadzą do powstania blizny keloidowej, która jest blizną wypukłą. Należy jednak pamiętać, że ostateczny wygląd blizny zależy od uwarunkowań genetycznych i jest kwestią indywidualną.

Bez względu na sposób leczenia, jaki wybierzemy, nie zawsze jesteśmy w stanie całkowicie pozbyć się nieestetycznych blizn pooparzeniowych. Jednak właściwa pielęgnacja naskórka, a także rehabilitacja blizny ma ogromny wpływ na ostateczny wygląd skóry, jak i samopoczucie pacjenta. W przypadku niewielkich blizn po oparzeniu pomocne mogą okazać się kremy lub maści zawierające alantoinę, heparynę sodową lub wyciąg z cebuli. Składniki te wpływają na poprawę metabolizmu tkanki łącznej, a także chronią skórę przed powstawaniem blizn. Ważne jest aby preparaty te zacząć stosować na świeżą jeszcze ranę, pozwoli to na stopniowe zmiękczenie skóry i zredukowanie widoczności blizn. Świetnie sprawdzają się także opatrunki silikonowe, które w bezpośrednim kontakcie z blizną przyczyniają się do jej zmiękczenia i wypłaszczenia. Ponadto to, niwelują kolor blizny do jasno-różowego.

Blizny po strupach

Gojenie się skóry po jej wcześniejszym uszkodzeniu jest procesem bardzo złożonym i często długotrwałym. Jednym z etapów regeneracji skóry jest tworzenie się strupka, co jest naturalnym procesem odbudowy naskórka. Warto jednak pamiętać, by w trakcie gojenia się rany nie rozdrapywać powstałych strupków, nie zdzierać ich i pozwolić im na spełnianie ich fizjologicznej funkcji. Każde zadrapanie grozi ponownym otwarciem zabliźniającej się już rany, wydłużeniem procesu gojenia oraz pogorszeniem ostatecznego efektu wizualnego samej blizny. Jeśli jednak na naszej skórze powstanie blizna po zdrapaniu strupa, należy jak najszybciej wdrożyć właściwą pielęgnację. Pomocne mogą okazać się silikonowe plastry na blizny lub żele silikonowe, które mają nawilżać skórę i łagodzić swędzenie, przez co niwelować chęć ponownego drapania zranionego miejsca, a także wspierać proces regeneracji naskórka. Preparaty te nie zawsze powodują trwałe usunięcie blizn po strupach, ale z czasem mogą wpłynąć na znaczne zmniejszenie ich widoczności. Natomiast w przypadku dojrzałych blizn możemy wykorzystać kremy i żele silikonowe, opatrunki silikonowe, które przyczynią się do polepszenia elastyczności blizny.

Blizny na twarzy i blizny potrądzikowe

Blizny potrądzikowe stanowi nierównomierna i ,,podziurawiona” struktura skóry, z którą najczęściej mamy do czynienia na policzkach czy brodzie, rzadziej zaś występują one na czole czy na nosie. Blizny po trądziku stanowią bardzo widoczny defekt kosmetyczny, który jest trudny do ukrycia nawet pod dokładnym makijażem, dlatego większość osób których dotyka ten problem podejmuje próby walki z tym problemem przy pomocy wszelkich dostępnych środków.

Pierwsze po co sięgamy w celu zredukowania blizn potrądzikowych to maść, jednak w tym przypadku działanie samej maści może okazać się niewystarczające, by skutecznie przeciwdziałać bliznom. O ile przy przebarwieniach potrądzikowych krem lub maść o odpowiednim składzie możą okazać się niezwkle skuteczne i pomóc nam całkowicie pozbyć się problemu, o tyle w przypadku wystąpienia blizn preparaty kosmetyczne mogą stanowić jedynie uzupełnienie bardziej specjalistycznych zabiegów. W tym celu korzysta się z prostych zabiegów złuszczania chemicznego czy mikrodermabrazji, są to zabiegi, które poprzez ścieranie wierzchnich warstw naskórka pobudzają procesy regeneracyjne w głębszych warstwach skóry, dzięki czemu po pewnym czasie uszkodzoną skórę z blizną zastępuje zdrowa tkanka.

W gabinetach medycyny estetycznej możemy się także spotkać z metodą laserowego usuwania blizn, która zapewnia szybsze i bardziej spektakularne efekty niż pozostałe dostępne metody. W wyniku działania wiązki światła laserowego, skóra zostaje pobudzona do produkcji kolagenu, co pozwala na wygładzenie i wyrównanie struktury skóry. Chcąc pozbyć się szpecących blizn po trądziku, możemy też zdecydować się na metodę mikronakłuć. Jednak wybór konkretnej metody usuwania blizn potrądzikowych uzależniony jest przede wszystkim od głębokości zmian oraz powierzchni skóry, jakie zajmują. W celu dobrania najskuteczniejszej metody najlepiej swój wybór skonsultować z lekarzem online.

Natomiast pielęgnację w przypadku zwykłych blizn na twarzy warto rozpocząć od kuracji preparatami dostępnymi w drogerii czy aptece. Skuteczne, dostępne bez recepty środki na blizny to m.in.:

• żele silikonowe na blizny, które przyspieszają prawidłową regenerację tkanek po urazie, a także poprawiają ich uwodnienie; środki apteczne z alantoiną, heparyną lub wyciągiem z cebuli, uelastyczniają one skórę i zmniejszają ryzyko powstawania przerostów. Preparaty te stosowane są m.in. przez osoby, które chcą pozbyć się blizn drobnych zranieniach;
• żele z simetikonem lub dimetikonem, które wykazują dużą skuteczność w leczeniu bliznowców i blizn przerosłych; kremy z masą perłową, to delikatne preparaty, które wspierają proces tworzenia się nowych włókien kolagenowych, przez co doskonale radzą sobie z różnymi bliznami na twarzy;
• maści i kremy z witaminami, to najczęściej preparaty wzbogacone o witaminę A i witaminę E, które wpływają na prawidłowy przebieg regeneracji skóry

Metody leczenia blizn

Blizny to zmiany, których rozpoznanie nie stanowi problemu klinicznego i poza wpływem na atrakcyjność miejsca obarczonego blizną nie niesie ze sobą żadnych negatywnych konsekwencji i z medycznego punktu widzenia, w zdecydowanej większości przypadków nie wymagają one leczenia. Są jednak sytuacje kliniczne, w których podjęcie postępowania terapeutycznego jest wręcz konieczne. Dotyczy to osób, u których uraz doprowadził do powstania blizny upośledzającej funkcję stawu lub jej lokalizacja w sąsiedztwie otworu naturalnego wiąże się z zaburzeniami czynnościowymi. Ta grupa osób wymaga radykalnego leczenia chirurgicznego.

Blizny, zwłaszcza przerosłe, mogą być powiązanie z występowaniem dolegliwości, takich jak ból i świąd, o różnym nasileniu, stanowiącymi powód do konsultacji z lekarzem online. Najczęściej jednak pacjenci zgłaszają się do korekcji blizn ze względów estetycznych lub psychologicznych, ponieważ nie tolerują widocznych defektów skórnych. Leczenie zarówno ran, jak i blizn jest zagadnieniem z pogranicza różnych specjalizacji, np. dermatologii, chirurgii czy chirurgii plastycznej. Blizny obejmują bardzo szerokie spektrum kliniczne zmian skórnych, co przy braku jednolitych schematów postępowania terapeutycznego z praktycznego punktu widzenia stanowi o złożoności tego problemu. Jednak postę dermatologii i chirurgii estetycznej oraz wprowadzenie do praktyki klinicznej nowych technologii medycznych sprawia, że coraz więcej pacjentów zgłasza się na korekcję blizn.

Metody małoinwazyjne

Zazwyczaj leczenie zaczyna się od najprostszych i najmniej inwazyjnych metod, jak np. masaż sondą ultradźwiękową, peeling chemiczny i mechaniczny (mikrodermabrazji lub dermabrazji). Dermabrazją nazywamy zabieg otarcia naskórka do pełnego skrwawienia, co wykonuje się ręcznie bądź za pomocą specjalnej turbiny. W czasie gojenia dochodzi do częściowego wyrównania faktury naskórka pokrywającego bliznę. W peelingach chemicznych wykorzystuje się zazwyczaj kwas trójchlorooctowy (TCA), również w postaci chelatowej, fenol i preparaty złożone mające w swoim składzie mieszaniny kwasów. Po peelingach gojenie można wspomóc mezoterapią lub zastosować ją jako samodzielny zabieg, szczególnie w przypadkach blizn atroficznych. Używa się do tego gotowych preparatów, tzw. koktajli regeneracyjnych, składających się z aminokwasów lub peptydów, antyoksydantów i witamin, zawieszonych zazwyczaj w kwasie hialuronowym. Mieszaniny substancji regenerujących stosowanych w mezoterapii można przygotowaç indywidualnie dla pacjenta.

Leczenie chirurgiczne

Skuteczną metodą jest również chirurgiczne leczenie blizn, chociaż wskazania do niego muszą być precyzyjnie i zaplanowane. Szczególnie w przypadku blizn przerosłych i bliznowców podjęcie tej terapii musi uwzględniać ryzyko nawrotu szpecącej grubej blizny, a tylko w wybranych przypadkach wystarcza jednorazowe wycięcie blizny. U zdecydowanej większości pacjentów zabieg chirurgiczny jest tylko pierwszym zasadniczym etapem leczenia, uzupełnianego o kolejne zabiegi mające na celu zapobieżenie nadmiernemu rozrostowi tkanki łàcznej. Metody uzupełniające leczenie chirurgiczne są stosowane w różnorodnych połączeniach oraz w różnych odstępach czasowych, co bardzo utrudnia ich obiektywną analizę porównawczą. Zdecydowanie najpowszechniej przyjętą przez lekarzy metodą jest miejscowe obstrzykiwanie blizn triamcinolonem. Leczenie chirurgiczne może też znaleźć zastosowanie u wybranych pacjentów z trądzikiem. Używając sztanc o małej średnicy, można wyciąć blizny typu „ice peak" lub te pozostałe po ospie wietrznej.

Terapia uciskowa

Przy bliznach pooparzeniowych najczęściej zalecana jest terapia uciskowa, aby uchronić pacjenta przed powstaniem tak zwanych zaciągających się pasm bliznowatych (mostków). Polega ona na ciągłym stosowaniu opatrunków uciskowych, szytych dla pacjenta na miarę. Powinny być one noszone 23 h na dobę, z godzinną przerwą zarezerwowaną na zabiegi higieniczno-pielęgnacyjne.

Metoda z wykorzystaniem wypełniaczy

Metoda terapeutyczna z wykorzystaniem wypełniaczy daje efekt korekcji blizn widoczny bezpośrednio po wykonaniu zabiegu. Wskazaniem do tej techniki są zwłaszcza atroficzne blizny pourazowe i pozapalne. Można je dodatkowo korygować kwasem hialuronowym. Niestety, nie każdą blizną umiejscowioną poniżej poziomu skóry można zakwalifikować do opisywanego zabiegu. W przypadku wielu blizn atroficznych pomiędzy dnem blizny a powięzią tworzą się zrosty, czyli pasma tkanki włóknistej uniemożliwiające uniesienie blizny wypełnieniem. Wówczas przed podaniem wypełniacza należy podciąć dno blizny. Tym sposobem można także poprawiać większe blizny pooperacyjne, np. blizny po cesarskim cięciu, które zaciągają skórę powłok brzusznych. W takich przypadkach należy spodziewać się większego oporu mechanicznego rozdzielanych tkanek, dlatego rekomenduje się wcześniejsze znieczulenie nasiąkowe obszaru poddanego zabiegowi.

Laseroterapia

Ostatnio „złotym standardem" w leczeniu blizn stała się laseroterapia. Oferuje ona skuteczne leczenie blizny z wygładzeniem powierzchni naskórka. Wykorzystuje się w niej przede wszystkim lasery ablacyjne: Co2 oraz Erb:Yag, lasery nieablacyjne, np. Erb:Szkło, a w wybranych przypadkach lasery Nd:Yag oraz lasery naczyniowe 532 nm. Przy zastosowaniu laserów ablacyjnych gojenie wcale nie musi wyłączać pacjenta życia zawodowego na dłuższy czas, a na okres potrzeby na rekonwalescencje na naszej stronie uzyskać możesz e-zwolnienie lekarskie. Jednak czas potrzebny do pełnego powrotu do zdrowia zależy od głębokości, na jaką wnikają promienie świetlne oraz od tego, jaki procent leczonej powierzchni poddamy ablacji.