Wybierz swoją dolegliwość i dowiedz się jakie leki będą najskuteczniejsze
BAZA LEKÓW:
Zaburzenia lekowe
Spis treści
Czym właściwie jest lęk?
Rodzaje lęku
Podział zaburzeń lękowych
Zaburzenia lękowe w postaci fobii
Epizodyczny lęk napadowy
Przyczyny występowania zaburzeń lękowych
Objawy zaburzen lękowych
Niefarmakologiczne metody leczenia zaburzen lękowych
Zalecenia dla pacjenta z zaburzeniami lękowymi
Czym właściwie jest lęk?
Według jednej z definicji lęk (łac. anxietas), to nieprzyjemny stan emocjonalny związany z przewidywaniem nadchodzącego z zewnątrz lub pochodzącego z wewnątrz organizmu niebezpieczeństwa, objawiający się jako niepokój, uczucie napięcia, skrępowania oraz zagrożenia. Natomiast według słownika psychologicznego, znacznie dłuższa i dokładniej obrazująca problem definicja mówi, że lęk to niejasny, nieprzyjemny stan emocjonalny, charakteryzujący się przeżywaniem obaw, strachu, stresu i przykrości. Lęk jest często przeciwstawiany strachowi ze względu na to, że lęk jest stanem pozbawionym obiektu, natomiast strach jest zawsze strachem przed czymś, kimś lub jakimś zdarzeniem. W teorii uczenia się termin ten odnoszony jest do uwarunkowanych popędów, które motywują do podejmowania reakcji unikania. W ten sposób, jak się zakłada, reakcja unikania jest wzmacniana przez zmniejszanie się lęku. Natomiast w teorii Zygmunta Freuda lęk działa jako rodzaj sygnału niebezpieczeństwa natury psychicznej, które może się pojawić, jeśli nieświadome pragnienie zostanie zrealizowane. W egzystencjalizmie lęk to reakcja emocjonalna towarzysząca bezpośredniej świadomości braku sensu, poczucia, że świat, w którym żyjemy, jest niepełny i/lub chaotyczny. Znajomość tej definicji pozwala nam już na wstępie zrozumieć charakter i etiopatogenezę zaburzeń lękowych.Rodzaje lęku
Wyróżniamy dwa rodzaje lęku:
- Stan lęku: reakcja przemijająca.
- Lęk jako cecha: zjawisko trwałe, podatność osobnicza, neurotyczność;
- F40 Zaburzenia lękowe w postaci fobii (agorafobia, fobia społeczna);
- F41 Inne zaburzenia lękowe (z napadami lęku, zaburzenia lękowe uogólnione);
- F43 Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne;
- F42 Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (nerwica natręctw);
- F44 Zaburzenia dysocjacyjne/konwersyjne;
- F45 Zaburzenia pod postacią somatyczną;
- F48 Inne zaburzenia nerwicowe.
Podział zaburzeń lękowych
Według klasyfikacji ICD 10 zaburzenia lękowe należą do grupy zaburzeń nerwicowych i obejmują dwie duże grupy. Do pierwszej (F 40) zalicza się zaburzenia lękowe w postaci fobii (agorafobia, fobie społeczne i izolowane postaci fobii), natomiast druga grupa (F 41) to inne zaburzenia lękowe, w których zawierają się m.in.: zaburzenia lękowe z napadami lęku (epizodyczny lęk napadowy, PD) oraz zaburzenia lękowe uogólnione (GAD). Z uwagi na wielostronność obrazów klinicznych trudno jest traktować zaburzenia lękowe holistycznie. Grupa ta nie jest tożsama, a każda z jednostek znacząco różni się od pozostałych. Ze względu na to warto powiedzieć kilka słów o każdej z nich.Zaburzenia lękowe w postaci fobii
Słowo fobia pochodzi od greckiego słowa phobos, czyli strach, który oznacza nadmierny lęk pojawiający się podczas bezpośredniego kontaktu z pewną konkretną sytuacją lub obiektem. Człowieka z fobią cechuje zazwyczaj to, że zdaje on sobie sprawę z tego, że jego lęk jest irracjonalny. Mimo to unika sytuacji (miejsc, ludzi, zwierząt, obiektów), które mogłyby przyczynić się do aktywacji fobii. W niektórych zaawansowanych przypadkach już sama wizualizacja/wyobrażenie może spowodować dyskomfort psychiczny czy też nawet pełnoobjawową reakcję lękową u pacjenta.Agorafobia
Agorafobia jest niczym innym jak lękiem przed otwartą przestrzenią. Jednak w obecnie obowiązującej klasyfikacji zaburzenie to dotyczy także innych sytuacji, z których najczęściej występujące to m.in. bycie w zatłoczonych miejscach np. koncert, podróżowanie środkami komunikacji miejskiej, bycie w zamkniętym obiekcie, takim jak teatr, kino czy kościół. Cechą łączącą każdą z wyżej wspomnianych sytuacji jest to, że osoba zmagająca się z agorafobią ma trudność z szybkim i sprawnym wydostaniem się z nich (np. duży koncert, zatłoczony autobus) lub jego zachowanie może być zauważone przez innych (np. wyjście z kościoła w trakcie trwania mszy). Agorafobia może także uwidaczniać się poprzez to, że osoba odczuwa bardzo silny lęk przed oddalaniem się samemu od swojego domu. Najczęściej wynika to z obawy, że w razie wystąpienia złego samopoczucia nikt nie udzieli jej pomocy. W trakcie wystąpienia lęku o charakterze agorafobii pacjent może doświadczać wielu różnych objawów, a przede wszystkim somatycznych, do których można zaliczyć: kołatanie serca, potliwość, duszność, drżenie, uczucie suchości w ustach, ucisk w gardle, bóle głowy, bóle prekordialne (umiejscowione w okolicach serca), nudności czy zawroty głowy. Obecny jest także lęk przed śmiercią i/lub przed „zwariowaniem”. Agorafobia dotyczy kilku procent populacji.Fobie swoiste
Fobie swoiste są to nadmierne irracjonalne lęki przed określonymi sytuacjami. Mogą to być na przykład: ofidiofobia (lęk przed wężami), brontofobia (lęk przed burzą), gefirofobia (lęk przed przebywaniem na moście). Nie zostały poznane dokładne dane na temat rozpowszechnienia fobii swoistych, ale prawdopodobnie traktowane wszystkie łącznie dotyczą znacznej części populacji. Niemniej jednak, rzadko utrudniają one codzienne funkcjonowanie przez co osoby nimi dotknięte zazwyczaj nie są zmuszone do szukania specjalistycznej pomocy, a jeżeli już pacjent decyduje się na terapię, to najwłaściwszym rozwiązaniem będzie psychoterapia oparta przede wszystkim na technikach behawioralnych. Farmakoterapia, o ile nie współwystępują inne dolegliwości czy schorzenia nie jest w tym przypadku zalecaną formą terapeutyczną.Fobia społeczna
Fobia społeczna obejmuje lęk, a zarazem jego objawy, które wyzwalane są obecnością innych osób, a dokładniej koniecznością ekspozycji na inne osoby, przede wszystkim obce. Wygłoszenie mowy, jedzenie w miejscach publicznych, zabranie głosu w dyskusji, opowiedzenie dowcipu w większej grupie osób to przykłady sytuacji, w których osoba z fobią społeczną może reagować rumienieniem się (jest objaw bardzo charakterystyczny), drżeniem rąk, poceniem się, drżeniem głosu lub wręcz niemożnością prawidłowego wysławiania się. Często taka osoba będzie przez otoczenie odbierana jako po prostu introwertyk, a osoba ta świadoma swoich objawów będzie unikała trudnych dla siebie sytuacji. Potwierdzono także, że osoby z fobią społeczną mają mniejszą szansę na dobry związek, na uzyskanie wyższego wykształcenia czy satysfakcjonującej pracy, czego główną przyczyną jest lęk postawienia się w niekomfortowej sytuacji i strach przed stawieniem granic oraz asertywnym wypowiadaniem się. Funkcjonowanie społeczne osoby obarczonej opisywaną fobią począwszy od funkcjonowania szkolnego, poprzez funkcjonowanie zawodowe, a skończywszy na relacjach międzyludzkich może być przez to istotnie zaburzone i znacznie obniżać jakość życia pacjenta. Ryzyko wystąpienia fobii społecznej wynosi aż 7%. W leczeniu fobii społecznej kluczową rolę odgrywają dwie grupy leków, a mianowicie dostępne na receptę inhibitory monoaminooksydazy (MAO) oraz selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI).Wymienione leki stosuje się z reguły w takich dawkach, jak przy depresji. Warto zwrócić uwagę, że przez pierwsze dni leczenia substancje te nie będą skuteczne, a na efekt ich działania trzeba poczekać około 2 tygodnie. Aby w czasie oczekiwania poprawić jakość życia pacjenta często stosuje się równocześnie pochodne benzodiazepiny, które należy odstawić po 2–3 tygodniach. Należy podkreślić, że paradoksalnie, na początku farmakoterapii lekami z grupy SSRI pacjent może odczuwać nasilenie lęku oraz oceniać, że jego stan pogorszył się w związku z czym może on stracić zaufanie do swojego lekarza. Dlatego też, by zminimalizować to ryzyko, warto początkowo, dołączyć lek z grupy benzodiazepin. Korzystając z elektronicznej recepty można także zabezpieczyć się pochodnymi benzodiazepin na wypadek nieuniknionych i jednocześnie bardzo trudnych sytuacji, z jakimi musimy się mierzyć cierpiąc na fobię społeczną. W przypadku fobii społecznej bardzo skutecznym wsparciem farmakoterapii jest psychoterapia, dlatego nie warto jej pomijać w planowanej terapii.
Epizodyczny lęk napadowy
Cechą charakterystyczną dla epizodycznego lęku napadowego są częste ataki silnego lęku, nazywane też atakami paniki z licznymi objawami somatycznymi do których zaliczamy duszności, kołatanie serca, ból serca oraz uczucie, że się umrze lub „zwariuje” i uczucie zagrożenia. Napad lęku trwa z reguły krótko, ok. kilka minut, rzadko dłużej niż 20–30 minut, co ma swoje podłoże fizjologiczne w tym, że właśnie tyle czasu potrzeba, by wytworzyć, zmagazynować i uwolnić adrenalinę. Uczucie niepokoju, rozbicia może oczywiście trwać dłużej, ale paniczny lęk ustępuje, ponieważ organizm nie jest w stanie nadal uwalniać takich ilości adrenaliny. Napady lęku należy koniecznie różnicować z zaburzeniami somatycznymi, stąd konieczność badań dodatkowych. Do podstawowych badan zaliczamy podstawowe badania laboratoryjne, hormony tarczycy, EKG oraz EEG. Bardzo często lęk napadowy łączy się z wyżej wspomnianą agorafobią. Z tego też względu stosowany model terapeutyczny będzie podobny, tzn. składał się będzie z psychoterapii, typowych leków anksjolitycznych (benzodiazepin), dla uzyskania doraźnej poprawy, jeżeli występuje taka konieczność oraz brak przeciwwskazań i stosowanie przez dłuższy czas leków przeciwdepresyjnych, na przykład z grupy SSRI. Benzodiazepiny mają wiele zalet, o których nie można zapominać w terapii lęku, np. szybki początek działania, dobra tolerancja organizmu, niewielkie ryzyko interakcji oraz co także istotne niska cena. Zanim upłyną 2 tygodnie, niezbędne antydepresantom na wykazanie efektu terapeutycznego, stosowanie benzodiazepin wydaje się bezpiecznym i skutecznym rozwiązaniem. Prawidłowe leczenie epizodycznego lęku napadowego jest bardzo istotne, gdyż często nawracające napady lęku mogą inwalidyzować pacjenta i utrudniać codzienne funkcjonowanie. Pamiętaj, że w przypadku wystąpienia niespodziewanej sytuacji nie musisz narażać się na dodatkowe trudności i w tym celu możesz skorzystać z elektronicznego zwolnienia lekarskiego, którym usprawiedliwisz swoją nieobecność w pracy czy na uczelni. Ponadto osoby cierpiące na lęk napadowy znamiennie częściej umierają z powodu zaburzeń układu krążenia, dlatego nie należy bagatelizować swojego zdrowia i nie wahać się skorzystać z konsultacji z lekarzem online, który udzieli praktycznych porad profilaktycznych, dzięki którym będziesz mógł cieszyć się dobrym zdrowiem.Zaburzenia lękowe uogólnione
Zaburzenia lękowe uogólnione to przewlekły i uporczywy lęk (nie osiągający takiego nasilenia jak w przypadku opisanego powyżej lęku napadowego), który pacjent określa jako stałe uczucie niepokoju czy stałe, niejasne uczucie zagrożenia oraz ciągłe zamartwianie się. Objawy towarzyszące temu zaburzeniu to, między innymi, zaburzenia snu, problemy z koncentracją, przewlekłe zaburzenia wegetatywne, na przykład stale utrzymująca się tachykardia. Mogą pojawiać się również napady lęku, ale nie są tak nasilone jak w lęku napadowym i zazwyczaj występują sporadycznie. Rozpoznanie różnicowe jest trudne, trzeba wykluczyć przede wszystkim choroby somatyczne, którym także towarzyszyć może uczucie stałego napięcia np. chorobę tarczycy. W leczeniu zaburzeń lękowych uogólnionych powszechnie stosowana jest psychoterapia, a farmakoterapię traktować należy jedynie uzupełniająco. Dobrze prowadzona psychoterapia może znacznie poprawić komfort życia pacjenta oraz zwolnić z konieczności przyjmowania leków.Przyczyny występowania zaburzeń lękowych
Etiologia zaburzeń lękowych nie jest dobrze poznana. Jednak hipoteza neuroanatomiczna sugeruje, że prawdopodobnie odpowiedzialna jest za to interakcja genetyczno-środowiskowa. Pacjenci z występującymi zaburzeniami lękowymi mogą wykazywać nieprawidłowości w określonych strukturach mózgu, zmienione procesy neuronalne i dysfunkcyjną interakcję kortykolimbiczną podczas przetwarzania emocjonalnego. Pojawiające się dowody wskazują także na fakt, że pacjenci mogą doświadczać trwałej aktywacji obszarów mózgu związanych z aktywnością umysłową i myśleniem introspekcyjnym w następstwie bodźców wywołujących zmartwienie. Natomiast z przeprowadzonych badan na bliźniętach możemy wnioskować, że prawdopodobnie w grę wchodzą czynniki środowiskowe i genetyczne. Tak więc zaburzenie lękowe powstaje najczęściej na skutek sprzężenia różnych czynników i jest zależne od wielu zmiennych. Do przyczyn, które wyróżniamy należą np.:- Osobowość - z wielu badań przeprowadzonych w zakresie występowania zaburzeń lękowych wnioskuje się, że niektóre cechy osobowości pacjenta mogą predysponować do jego nadmiernej lękliwości. Zalicza się do nich m.in. nasiloną potrzebę kontroli, niską samoocenę (często nieadekwatność oceny do wartości), perfekcjonizm (potrzeba dążenia do doskonałości w każdej czynności).
- Stresujące wydarzenia - każdy inaczej reaguje na wydarzenia zarówno codziennego życia jak i te występujące sporadycznie, a czasem nawet jednorazowo. W związku z tym, niektóre sytuacje, takie jak zmiana pracy (w tym również awans), zmiana miejsca mieszkania, ciąża, narodziny dziecka, doświadczenie traumatycznego wydarzenia czy też przemocy słownej, seksualnej lub fizycznej u osób bardziej wrażliwych na stres mogą spowodować przewlekłe konsekwencje objawiające się np. zaburzeniami lękowymi.
- Dziedziczność - wszelkiego rodzaju zaburzenia psychiczne występujące w rodzinie mogą stanowić predyspozycję do pojawienia się zaburzeń lękowych u kolejnych pokoleń.
- Zażywanie substancji psychoaktywnych - substancje uzależniające, takie jak alkohol przyjmowany często i w znacznych ilościach, wykorzystywany jako sposób radzenia sobie z trudnymi emocjami mogą wyzwalać lęk, szczególnie w momencie, gdy ustępuje działanie danej substancji. Niestety częste jest także zażywanie używek przez osoby cierpiące już na zaburzenie lękowe, celem uspokojenia objawów, otępienia, zredukowania lęku. Takie zachowania jednak w dłuższej perspektywie wzmagają i utrwalają uciążliwe emocje, wprowadzając tak zwany „mechanizm błędnego koła”.
- Problemy zdrowotne - niektóre choroby somatyczne mogą stanowić podłoże wyzwalające lęk. Mogą to być zarówno choroby hormonalne, cukrzyca, astma jak i choroby układu krążenia. Źródłem lęku jednak okazać się może każda choroba przechodzona przez pacjenta, która aktywować będzie lęk zarówno o swoje zdrowie, jaki i życie, a to jak na daną chorobę i jej objawy zareaguje pacjent jest kwestią indywidualną, która ma swoje podstawy w odporności na stres, a także w posiadanych wartościowych relacjach z innymi ludźmi. Silne więzi jakie tworzymy z innymi niejednokrotnie stanowią swego rodzaju barierę ochronną, która redukuje lęk.
Objawy zaburzen lękowych
Lęk może objawiać się na wiele różnych sposobów i często jest on indywidualny dla danej jednostki, oznacza to, że każdy z nas będzie wykazywał szereg różnych objawów dla siebie charakterystycznych. Wyróżniamy objawy psychiczne lęku, objawy behawioralne oraz wegetatywne. Objawy psychiczne:- zamartwianie się, ruminacje, katastroficzna ocena sytuacji;
- derealizacja i depersonalizacja;
- napięcie, niepokój, trwożliwe oczekiwanie;
- zaburzenia poznawcze, zaburzenia koncentracji i pamięci.
- niepokój manipulacyjny, lokomocyjny;
- pobudzenie lub zahamowanie do zastygnięcia włącznie.
- z układu oddechowego takie jak, duszność, tachypnoe;
- z układu pokarmowego, do których zaliczamy nudności, wymioty, biegunkę, suchość w jamie ustnej, utratę wagi;
- ze strony układu krążenia obserwujemy dolegliwości takie jak, ból w klatce piersiowej, kołatanie serca, tachykardia;
- z układu nerwowego są to bóle i zawroty głowy, parestezje, szum w uszach, rozszerzenie źrenic, drżenie;
- inne objawy to np. zmęczenie, bezsenność, utrata libido, poty, częstomocz czy bóle mięśni.
Niefarmakologiczne metody leczenia zaburzen lękowych
Obecność wspierających i słuchających ze współczuciem osób w naszym życiu oraz edukacja są ważnymi podstawami w leczeniu zaburzeń lękowych. Już sama edukacja pacjenta na temat tego co mu dolega może dopomóc w zredukowaniu odczuwanego lęku. Poprzez zrozumienie procesów jakie w nim zachodzą, pacjent jest bardziej świadomy stanu, który się pojawia, ma wiedzę na temat tego, co stan lękowy mogło wywołać, a dzięki temu łatwiej jest mu doprowadzić do samouspokojenia i zapanować nad emocjami. Typowe zalecenia dotyczące stylu życia, które mogą zmniejszyć objawy związane z lękiem, obejmują identyfikację i usuwanie możliwych wyzwalaczy (np. kofeina, stymulanty, nikotyna, wyzwalacze dietetyczne czy też wszelkie stresory, inne dla każdego z pacjentów) oraz poprawę jakości/ilości snu i aktywności fizycznej. Ponadto osoby z zaburzeniami lękowymi mogą być bardziej wrażliwe na kofeinę niż populacja ogólna ze względu na polimorfizmy genetyczne w receptorach adenozynowych, warto więc ograniczyć jej podaż do 300mg/dzień lub jeśli to możliwe do jeszcze niższej wartości (pojedyncze espresso zawiera ok. 100mg kofeiny, a zawartość ta waha się i jest uzależniona od używanego przez nas ziarna). Dodatkowo zaprzestanie palenia papierosów prowadzi do poprawy wyników w zakresie odczuwanego lęku, a z kolei powrót do palenia prowadzi do zwiększenia ogólnego poziomu lęku u pacjenta. Wiele badań wskazuje na związek między zaburzeniami snu a lękiem, ale przyczynowość jest niejasna. Mimo to, warto zadbać o swój sen, a jeżeli zmagasz się z bezsennością na konsultacji z lekarzem online dowiesz się jakie środki farmaceutyczne pomogą Ci w poprawie jakości snu, a jeśli lekarz uzna to za konieczne udzieli e-recepty na skuteczny i bezpieczny farmaceutyk. Kolejnym sposobem na uzyskanie poprawy względem zaburzeń lękowych jest wprowadzenie aktywności fizycznej o odpowiedniej intensywności i częstotliwości, oprócz zmniejszenia depresji i lęku wiąże się ona z poprawą zdrowia fizycznego, satysfakcji z życia, funkcjonowania poznawczego i dobrostanu psychicznego. Tak więc, aktywność fizyczna jest opłacalnym podejściem w leczeniu zaburzeń lękowych. W badaniach wykazano, że ćwiczenia z 60% do 90% maksymalnego tętna przez 20 minut trzy razy w tygodniu zmniejszają niepokój i zwiększają skuteczność stosowanego modelu terapeutycznego.Zalecenia dla pacjenta z zaburzeniami lękowymi
Ogólne zalecenia dla grupy pacjentów z zaburzeniami lękowymi zawierają w sobie:- Aktywność fizyczną, która jest efektywnym sposobem leczenia GAD i PD;
- Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) uważane są za terapię pierwszego rzutu w niektórych zaburzeniach lękowych;
- Aby uniknąć nawrotu, leczenie należy kontynuować przez 12 miesięcy po ustąpieniu objawów;
- W połączeniu z lekami przeciwdepresyjnymi, benzodiazepiny mogą przyspieszyć powrót do zdrowia w objawach lękowych, ale nie poprawiają wyników w dłuższej perspektywie czasu, ponadto benzodiazepiny powinny być stosowane tylko przez krótki okres podczas pojawiających się kryzysów;
- Psychoterapia na dłuższą metę może być tak samo skuteczna jak farmakoterapia, dlatego nie należy zapominać o jej wdrożeniu, a terapia poznawczo-behawioralna według niektórych badan wykazuje się najlepszą skutecznością;
- Skuteczne leczenie wymaga dostosowania opcji do indywidualnych potrzeb pacjenta i często może obejmować kombinację wielu metod.
Zobacz również:
