Depresja – objawy choroby. Rodzaje depresji i sposoby jej leczenia

Światowa Organizacja Zdrowia uznała depresję za główną przyczynę niezdolności do pracy i wykonywania codziennych obowiązków. Mimo rosnącej świadomości społeczeństw nadal wiele przypadków pozostaje nierozpoznanych, a typowe objawy depresyjne kojarzone są z innego rodzaju schorzeniami. Niestety dla wielu osób depresja jest wciąż tematem tabu i wiąże się z uczuciem wstydu – stąd niechęć do szukania pomocy u specjalistów. W leczeniu schorzenia niezwykle istotne jest wsparcie najbliższego otoczenia – osoby ze zdiagnozowaną depresją potrzebują zrozumienia, akceptacji, a czasem pomocy w wykonywaniu codziennych obowiązków. Warto pamiętać, że depresję da się z powodzeniem leczyć.

Depresja – objawy choroby

Jakie są najbardziej charakterystyczne objawy depresji? Kiedy można podejrzewać tego rodzaju zaburzenie psychiczne? Osobom cierpiącym na depresję towarzyszą uporczywe myśli na temat bezsensu życia, a nawet na temat śmierci, która miałaby być ostatecznym rozwiązaniem wszystkich problemów. Poczucie beznadziejności sprawia, że chory wycofuje się z życia towarzyskiego, rodzinnego, zaniedbuje swoje obowiązki. To, co do tej pory cieszyło staje się mało istotne, samoocena spada drastycznie, a każdy kolejny dzień jest ogromnym wyzwaniem. Smutek, brak energii i chęci do działania to tylko kilka objawów, które umożliwiają zdiagnozowanie zaburzenia. Do najważniejszych symptomów zaliczono:

• zaburzenia koncentracji, problemy z pamięcią;
• utratę zainteresowań;
• zaburzenia snu – trudności z zaśnięciem, pogorszenie jakości snu, ale również nadmierna senność i chroniczne zmęczenie;
• zwiększenie lub zmniejszenie apetytu – dochodzi do sporej utraty wagi lub nadmiernego tycia;
• zaburzenia popędu seksualnego – brak ochoty na współżycie, nieodczuwanie satysfakcji, odwracanie się od partnera, poczucie własnej nieatrakcyjności;
• zaburzenia miesiączkowania;
• tzw. dobowe wahanie samopoczucia – nastrój jest najgorszy o poranku, dlatego trudno jest wstać i zacząć wykonywać obowiązki; samopoczucie poprawia się nieco wraz z nadejściem wieczoru;
• myśli samobójcze o różnym nasileniu;
• wzmożony lęk;
• dolegliwości bólowe o nieznanym pochodzeniu.

Osoby z depresją zaniedbują swój wygląd, przestają troszczyć się o higienę osobistą. Nierzadko sięgają po alkohol i inne używki, które mają zabić narastające poczucie beznadziejności i poprawić humor. Niestety postępowanie takie prowadzi do pogorszenia stanu psychicznego chorego.

Przyczyny depresji – dlaczego chorujemy?

Jak dotąd nie ustalono jednoznacznie, co jest przyczyną depresji. Przeprowadzane badania każą przypuszczać, że na jej rozwój narażone są np. osoby cierpiące na różnego rodzaju przewlekłe schorzenia np. nadciśnienie tętnicze, cukrzycę lub choroby neurologiczne. Z drugiej strony to właśnie osoby z obniżonym nastrojem, zaburzeniami samopoczucia mają obniżoną odporność organizmu i łatwiej zapadają na choroby ogólnoustrojowe. Jako przyczyny depresji wymienia się również:

• czynniki biologiczne – genetyka, zaburzenia w produkcji neuroprzekaźników (serotonina, noradrenalina);
• czynniki psychologiczne – stresujące wydarzenia jak śmierć bliskiej osoby, zaburzone relacje małżeńskie, rodzinne;
• czynniki społeczno-kulturowe – zła, niesatysfakcjonująca sytuacja zawodowa, materialna, poczucie wykluczenia społecznego, poczucie samotności;
• przyjmowanie niektórych leków – zaburzenia nastroju są skutkiem ubocznym długotrwałej terapii;
• działanie substancji psychoaktywnych.

Każdy przypadek depresji należy rozpatrywać indywidualnie. Przyczyną może być kilka różnych czynników należących do poszczególnych kategorii.

Depresja według WHO

Światowa Organizacja Zdrowia wymienia 10 najważniejszych objawów, które świadczą o depresji. Trzy pierwsze określane są jako główne i najważniejsze:

• obniżony nastrój;
• brak radości, smutek;
• spadek energii;
• obniżona samoocena;
• ciągłe poczucie winy;
• myśli samobójcze;
• problemy z pamięcią, koncentracją;
• zaburzenia aktywności;
• problemy ze snem;
• zaburzenia snu;
• wahania masy ciała (tycie, chudnięcie).

Zaburzenia depresyjne diagnozowane są u pacjentów, u których występują przynajmniej 4 z wymienionych objawów (w tym dwa zaliczane do głównych). Muszą one trwać nieprzerwanie i utrzymywać się dłużej niż 2 tygodnie. Warto zwrócić uwagę na towarzyszące objawy somatyczne – pacjent może skarżyć się na bóle brzucha, głowy, pleców. Osoba z depresją często zachowuje się w charakterystyczny sposób, jej styl bycia wyróżnia ociężałość, spowolnienie, problem z wyrażaniem myśli, monotonny ton głosu, uboga mimika.

Rodzaje depresji

Depresja to choroba o wielu obliczach. Poza zaburzeniem typowym o charakterystycznych objawach specjaliści wymieniają także kilka innych typów choroby:

• depresja urojeniowa – zaburzenia prowadzą do rozwoju uporczywych myśli urojonych; wszystkie sygnały z otoczenia odbierane są jako atak na chorego, którego celem jest poniżenie, ośmieszenie, upokorzenie, zniszczenie;
• depresja lękowa – dominującym uczuciem jest wszechobecny strach i niepokój; doskonałym przykładem jest hipochondria, czyli nadmierny lęk o własne zdrowie, strach przed poważną, nieuleczalną chorobą, doszukiwanie się niepokojących objawów i ich nadinterpretacja;
• osłupienie depresyjne – zaburzenie prowadzące do całkowitej apatii; chory nie podejmuje żadnych czynności, zastyga w bezruchu;
• choroba dwubiegunowa, czyli maniakalno-depresyjna – okresy pobudzenia przeplatają się z epizodami całkowitej stagnacji; pacjent przechodzi od euforii, radości i aktywności do skrajnego pesymizmu, załamania i pragnienia śmierci;
• depresja poschizofreniczna rozwijająca się po przebyciu schizofrenii paranoidalnej – charakteryzują ją silne objawy depresyjne połączone z delikatnymi symptomami schizofrenicznymi;
• depresja nerwicowa lub lękowa przewlekła tzw. dystymia – stan ten nazywany jest przewlekłym obniżeniem nastroju, ponieważ chory przez cały czas czuje smutek, przygnębienie i utratę radości;
• depresja poporodowa – objawia się utratą radości, lękiem związanym z nieradzeniem sobie z macierzyństwem, poczuciem winy, spadkiem nastroju.

Depresja dotyka osób w różnym wieku, dlatego specjaliści wyróżniają depresję dzieci, młodzieży, dorosłych, a także depresję starczą.

Rozpoznanie depresji

W rozpoznaniu depresji może pomóc test na depresję dostępny w internecie. Nie zastąpi on jednak wizyty u specjalisty, który zaleci odpowiednie do stanu chorego leczenie – leki przeciwdepresyjne oraz psychoterapię. Na początek warto skorzystać z możliwości, jaką jest konsultacja lekarska online. Podczas rozmowy psychiatra zapyta m.in. o samopoczucie, objawy, sytuację życiową, relacje z otoczeniem. Być może uzna za słuszne wykonanie specjalistycznych badań w celu wykluczenia innych chorób. Niekiedy chory nie czuje się na siłach, by pójść do pracy – w takiej sytuacji lekarz psychiatra wypisze L4 (może to być zwolnienie lekarskie przez internet). Kiedy konsultacja z lekarzem jest wskazana? Umów się na wizytę, gdy przez dłuższy czas obserwujesz u siebie:

• stopniowe zanikanie radości z powodów, które do tej pory sprawiały ci przyjemność (anhedonia);
• zobojętnienie;
• drażliwość – nie panujesz nad emocjami, coraz częściej popłakujesz, nadmiernie reagujesz na różne zdarzenia;
• trudność w podejmowaniu decyzji;
• ograniczenie zwykłej aktywności;
• myślenie depresyjne – pesymistyczna wizja przyszłości;
• lęk – często powód jest trudny do określenia;
• poczucie beznadziejności, utrata sensu życia, myśli o śmierci.

Pierwsze objawy mogą jeszcze nie wzbudzać niepokoju, jednak ich utrzymywanie się zawsze jest wskazaniem do konsultacji lekarskiej.

Depresja – czynniki ryzyka

Kiedy można podejrzewać depresję? Do wizyty w gabinecie psychiatrycznym powinny skłonić długotrwałe stany pogorszonego samopoczucia, apatii, którym towarzyszą:

• przewlekła bezsenność;
• przewlekłe dolegliwości bólowe;
• nadużywanie substancji psychoaktywnych;
• trudne przeżycia, przedłużający się stres;
• niewyjaśnione objawy somatyczne;
• okres poporodowy.

Bezwzględnym wskazaniem do jak najszybszej wizyty u specjalisty są myśli dotyczące samobójstwa, czy próby targnięcia się na własne życie. W takim przypadku konieczna może być hospitalizacja.

Jak diagnozować i leczyć depresję?

Sposoby leczenia depresji zależą od stopnia nasilenia objawów, od rodzaju i przebiegu depresji. Diagnostyka opiera się na wywiadzie z pacjentem, czasem również z jego bliskimi. Konieczne jest wykluczenie innych chorób psychicznych, a także wykonanie badań laboratoryjnych pozwalających na ocenę ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Niektóre z nich mogą być przyczyną depresji lub współwystępować z nią (np. choroby tarczycy). Niezbędne jest także różnicowanie depresji np. z chorobą afektywną dwubiegunową (naprzemiennie występowanie depresji oraz okresów aktywności, pobudzenia i lepszego samopoczucia). Specjaliści posługują się także specjalnymi testami i arkuszami, które pomagają zdiagnozować depresję:

• inwentarz depresji Becka;
• skala depresji Hamiltona;
• skala Montgomery-Asberg.

Potwierdzenie depresji pozwala wdrożyć odpowiednie dla danego przypadku leczenie. To najczęściej opiera się na farmakoterapii, czyli podawaniu leków przeciwdepresyjnych. Leki dostępne są jedynie na receptę – lekarz podczas telekonsultacji może wystawić e-receptę, jednak przepisanie leków zawsze musi poprzedzać dokładne badanie. Terapia przynosi zauważalne efekty po około 2-3 tygodniach regularnego stosowania preparatów. Dziś dostępne są bezpieczne i skuteczne leki, które można przyjmować przez dłuższy czas bez obaw o uzależnienie. Skutki uboczne ich stosowania są zazwyczaj znikome i same przemijają. Leków nie wolno odstawić bez uzgodnienia z lekarzem, zawsze należy robić to stopniowo. W leczeniu depresji stosuje się m.in.:

• Miansec;
• Spamilan;
• Pramolan;
• Lamegom;
• Ketrel;
• Seronil;
• Mozarin;
• Cital;
• Dulofor;
• Dutilox;
• Venlectine.

Sposoby leczenia depresji – psychoterapia

Wśród metod leczenia depresji ważne miejsce zajmuje psychoterapia. To terapia poznawczo-behawioralna, dzięki której pacjent ma nauczyć się rozwiązywać problemy, radzić sobie z codziennymi kłopotami. Aby skutecznie walczyć z depresją stosuje się zarówno farmakoterapię, jak i psychoterapię. Pacjenci często unikają rozmów z psychoterapeutami, uważając ją za zbędny element leczenia. Warto jednak przekonywać ich, że ma ona charakter wspierający, wspomagający i może pomóc szybciej wyjść z depresji.

Objawy depresji powinny niepokoić

Na wystąpienie depresji narażony jest każdy, niezależnie od płci i wieku. Depresja jest chorobą, którą można skutecznie leczyć. Choć terapia jest długotrwała, już po kilku tygodniach chory czuje poprawę samopoczucia i jakości życia. Depresja ma tendencje do nawrotów, dlatego zawsze trzeba być czujnym, a w razie pojawienia się niepokojących objawów jak najszybciej zgłosić do lekarza, by rozpocząć leczenie przeciwdepresyjne. Istotna jest również dobrze zbliansowana dieta i codzienna dawka ruchu, które wpłyną pozytywnie na nastrój i zdrowie pacjenta.

Problem depresji jest szeroko dyskutowany – sporo mówi się o rozwoju depresji u młodzieży, a nawet dzieci. Tu najważniejsze zadanie mają rodzice, którzy muszą reagować na każdy niepokojący sygnał. Rozwój choroby można powstrzymać, zapobiegając tym samym poważnym następstwom, jak choćby próbom samobójczym.