Ból trzustki – przyczyny i leczenie. Jak dbać o trzustkę?

Trzustka jest ważnym narządem biorącym udział w procesie trawiennym. Do najważniejszych zadań organu należy produkcja insuliny, glukagonu, wytwarzanie somatostatyny i soku trzustkowego, który zawiera enzymy trawiące białka, tłuszcze, kwasy nukleinowe oraz rozkładające cukry. Trzustka leży w nadbrzuszu, na wysokości pierwszego i drugiego kręgu lędźwiowego. Dolegliwości bólowe narządu odczuwane są w lewym, górnym kwadracie brzucha, często promieniują do kręgosłupa. Objawy chorób trzustki mogą też obejmować ból w nadbrzuszu – brzuch może być przy tym nabrzmiały. Za ból trzustki odpowiada wiele różnych schorzeń – torbiele trzustki, stan zapalny, kamica żółciowa, rak trzustki.

Ból trzustki – jakie są przyczyny?

Za ból trzustki często odpowiada ostre zapalenie trzustki (OZT). Charakterystyczne objawy to silny i nagły ból brzucha (pojawia się w nadbrzuszu), nudności, wymioty i gorączka oraz zaburzenia oddawania stolca, z zaprzestaniem wypróżniania włącznie (wywołuje je niedrożność porażenna jelit). W badaniu lekarz stwierdza twardy, nabrzmiały i stawiający opór brzuch. Ostre zapalenie leczy się w warunkach szpitalnych – polega na dożylnym nawadnianiu, podawaniu odpowiednich leków i stosowaniu diety. Inną jednostką chorobową odpowiadającą za ból trzustki jest przewlekłe zapalenie trzustki. W tym przypadku dolegliwości pojawiają się najczęściej po spożyciu posiłku lub alkoholu. Poza bólem choremu towarzyszy uczucie pełności i napięcia, pojawiają się wzdęcia, wymioty, biegunka. Nieleczone przewlekłe zapalenie trzustki może prowadzić do rozwoju cukrzycy. W leczeniu stosuje się dietę, eliminację czynnika drażniącego (alkohol, papierosy), uzupełnianie enzymów trzustkowych, glukozy i witamin. W ciężkich przypadkach wykonuje się zabieg chirurgiczny.

Inną często występującą chorobą trzustki powodującą ból narządu jest kamica trzustkowa – kamienie tworzą się w przewodzie trzustkowym, co blokuje przedostawanie się soku trzustkowego do układu pokarmowego. Objawami schorzenia jest nie tylko ból (pojawia się w górnej części jamy brzusznej, promieniuje do lewej strony ciała), ale także wymioty, żółtaczka, podwyższona temperatura ciała. Dolegliwości nasilają się zazwyczaj po posiłku (szczególnie po tłustych potrawach).

Nowotwór trzustki i inne choroby związane z bólem narządu

Wśród przyczyn bólu trzustki wymienia się również nowotwór trzustki. Niestety objawy pojawiają się najczęściej dopiero w zaawansowanym stadium choroby. Do głównych symptomów należy ostry i silny ból, utrata masy ciała, wzdęcia, biegunki, zaparcia, nudności, wymioty, nocne poty, ogólne osłabienie i wycieńczenie organizmu. Nowotwór trzustki jest chorobą podstępną i trudną do zdiagnozowania, źle reagującą na leczenie. Lekarze uważają, że ryzyko zachorowania na raka trzustki wzrasta z wiekiem, a do grona bardziej narażonych osób zalicza się chorych na cukrzycę, chorobę wrzodową i stan zapalny trzustki.

Ból trzustki mogą też powodować inne choroby – refluks przełyku, choroby pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, wrzody żołądka i dwunastnicy, ostre zapalenie wątroby, nowotwory złośliwe żołądka. Ból trzustki może też pojawić się po spożyciu alkoholu.

Diagnostyka chorób trzustki

Jak zdiagnozować dolegliwości trzustki i znaleźć ich przyczynę? W przypadku uciążliwych, powtarzających się dolegliwości bólowych warto zasięgnąć porady lekarza. W trakcie telekonsultacji lekarz może wystawić zwolnienie lekarskie online, skierować na badania, a także wypisać receptę (wprowadzaną do systemu jako e-recepta). Jakie badania pozwalają ocenić stan narządu i zdiagnozować przyczynę powtarzających się dolegliwości bólowych?

• Badanie enzymów trzustki (amylaza trzustkowa, lipaza trzustkowa) – zarówno obniżony, jak i podwyższony poziom świadczy o chorobach trzustki, pęcherzyka, wątroby, nerek, dwunastnicy;
• USG jamy brzusznej – służące ocenie poszczególnych narządów jamy brzusznej. Wynik badania może być nieprecyzyjny ze względu na trudną lokalizację organu;
• tomografia komputerowa jamy brzusznej – badanie to jest szczególnie przydatne w diagnozowaniu nowotworów. W tym przypadku wykonuje się także pozytronową tomografię emisyjną (PET);
• rezonans magnetyczny – stosowany jest najczęściej w diagnostyce nowotworów, procesów zapalnych trzustki, w celu oceny przewodu trzustkowego;
• badania markerów nowotworowych – badanie z krwi (zbadanie poziomu CA 19-9);
• endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna – pozwala ocenić drogi żółciowe i przewód trzustkowy.

Wymienione badania pozwalają wykryć wiele schorzeń trzustki, co z kolei umożliwia podjęcie decyzji o leczeniu.

Ból trzustki – jak leczyć choroby trzustki?

Leczenie dolegliwości bólowych trzustki uzależnione jest od wywołującej je przyczyny, intensywności, stanu chorego. W leczeniu ostrego zapalenia trzustki, które jest jedną z najczęstszych przyczyn bólu, stosuje się dietę ubogotłuszczową, a w przypadkach o dużym nasileniu objawów żywienie dojelitowe lub dożylne. Podaje się również środki przeciwbólowe. Terapia przewlekłego zapalenia trzustki polega na zaprzestaniu spożywania alkoholu, palenia tytoniu. Stosuje się również dietę bogatobiałkową i bogatokaloryczną. Niekiedy konieczna jest suplementacja enzymów trzustkowych, witamin, wyrównanie poziomu glukozy.

Do najważniejszych metod leczenia chorób trzustki i eliminowania bólu należą:

• odpowiednia dieta;
• podawanie leków przeciwzapalnych, leków przeciwbólowych (nie zaleca się podawania niesteroidowych leków przeciwzapalnych, które mogą nasilać objawy);
• podawanie insuliny;
• zabiegi endoskopowe – usuwanie torbieli, złogów, poszerzanie przewodu trzustkowego;
• leczenie operacyjne – wycinanie nowotworu; wszystkie przypadki, w których podjęte leczenie nie przyniosło oczekiwanych rezultatów.

W leczeniu trzustki stosuje się leki przeciwbólowe z grupy opioidów, np. Tramal, który jest wydawany jedynie na receptę.

Ból trzustki – znaczenie diety

Stany chorobowe w obrębie trzustki najczęściej wymagają radykalnej zmiany diety. Zasady odżywiania powinny być ustalane indywidualnie, dopasowane do przypadku chorego. Modyfikacja jadłospisu to sposób na leczenie bólu trzustki. Jak wyglądają ogólne zasady odżywiania dla osób z chorą trzustką?

• dieta powinna być niskotłuszczowa i lekkostrawna;
• należy spożywać niewielkie posiłki w regularnych odstępach czasu;
• zaleca się unikania ciężkostrawnych i tłustych pokarmów;
• należy wykluczyć ostre potrawy, mocną kawę i herbatę, wzdymające warzywa, ciasta z kremem, majonez, śmietanę, produkty z dużą ilością błonnika;
• warto wprowadzić dania gotowane i pieczone.

Jak rozpoznać ból trzustki?

Jak rozpoznać ból trzustki? Gdzie zlokalizowane są dolegliwości? Zazwyczaj pacjent odczuwa silny ból w nadbrzuszu, który może promieniować do pleców – daje wrażenie opasywania. Ból w przewlekłym zapaleniu ma charakter napadowy, a epizod trwa od kilku godzin do kilku dni. Pomiędzy atakami występują okresy bez objawów. Z kolei ostry stan zapalny objawia się świdrującym i intensywnym bólem pojawiającym się niekiedy po lewej stronie nadbrzusza.

Jeśli przyczyną dolegliwości jest nadużywanie alkoholu, ból zwiększa się stopniowo. Kaszel, głębokie oddychanie, a nawet poruszanie mogą nasilać jego intensywność. Ból trzustki zazwyczaj obejmuje dół brzucha, pleców, nadbrzusze. Może pojawić się pod lewą łopatką. Niekiedy jest tak silny, że uniemożliwia normalne funkcjonowanie i zmusza do pozostania w domu. W takiej sytuacji niezbędne będzie zwolnienie wystawione w przychodni lub przez internet, jako L4 online.

Trzustka to narząd, który pełni bardzo ważną funkcję w organizmie. Żadne objawy bólu trzustki nie powinny być lekceważone, wymagają konsultacji i diagnostyki. Ostry ból może być spowodowany przyjmowaniem niektórych leków, spożywaniem alkoholu, nieodpowiednią dietą. W takich przypadkach leczenie polega na wyeliminowaniu czynnika sprawczego, drażniącego. Jak dbać o trzustkę? Przede wszystkim zdrowo się odżywiać i unikać używek. Szczególną ostrożność powinny zachować osoby chore na cukrzycę, z nadwagą, kamicą żółciową lub obciążone genetycznie.