Depresja w ciąży – wpływ na dziecko, leczenie stanów depresyjnych

Depresja w ciąży najczęściej objawia się obniżeniem nastroju, nadmierną płaczliwością, rozdrażnieniem. Kobietom może towarzyszyć niepokój i strach przed porodem, macierzyństwem, najbliższą przyszłością. Jednocześnie ciężarna źle się czuje, jest słaba, apatyczna, senna, cierpi na bóle głowy, brzucha. Niekiedy dołączają myśli samobójcze. Nieleczona depresja w czasie ciąży może prowadzić do poronienia, przedwczesnego porodu, późniejszych problemów psychicznych u dziecka. Pogorszone samopoczucie w ciąży zaburza często relacje pomiędzy matką a dzieckiem. Niepokojących objawów nie należy bagatelizować i trzeba jak najszybciej zasięgnąć porady specjalisty.

Depresja w ciąży – czym jest?

Depresja ciążowa jest taką samą chorobą, jak każdy inny rodzaj depresji, dlatego wymaga odpowiedniego leczenia. Ignorowanie i bagatelizowanie problemu może prowadzić do poważnych konsekwencji. Szacuje się, że depresja w ciąży dotyczy około 10% przyszłych mam. Niestety wiele kobiet nie zdaje sobie sprawy z tego, że pogorszenie samopoczucia to objaw depresji. Ciąża, która ma się kojarzyć ze wspaniałym czasem oczekiwania na dziecko, bywa okresem trudnym i ciężkim. Kobiety obawiają się przyszłości, martwią o stan zdrowia dziecka, obawiają się, że nie podołają trudom macierzyństwa. Stresogenne sytuacje mogą powodować rozwój depresji – dotyczy to zwłaszcza ciąży nieoczekiwanej lub niechcianej, w młodym wieku.

Ciąża bywa postrzegana niekiedy jako kara, utrata wolności, niemożność dalszej samorealizacji. Pojawienie się dziecka na świecie może oznaczać kłopoty finansowe, reorganizację dotychczasowego życia. Nie każda kobieta umie sobie poradzić z tak dużym obciążeniem, stąd prawdopodobieństwo rozwoju zaburzeń psychicznych u bardziej wrażliwych pań.

Depresja ciążowa – czynniki ryzyka

Psychologowie wyodrębnili kilka czynników zwiększających ryzyko wystąpienia depresji w okresie ciąży. Kto jest najbardziej narażony?

• ciężarne mające złe relacje z partnerem, najbliższą rodziną;
• kobiety, które w przeszłości przechodziły depresję;
• zmagające się z problemami finansowymi;
• kobiety, które poroniły, miały problem z zajściem w ciążę itp.

Powodem pogorszenia samopoczucia mogą być istotne zmiany, które zaszły ostatnio w życiu młodej matki – przeprowadzka, utrata pracy, śmierć bliskiej osoby itd.

Objawy depresji

Objawy depresji w ciąży mogą być różne i mieć mniejsze lub większe nasilenie. Najbardziej charakterystycznymi są obniżenie nastroju i nadmierna płaczliwość. Inne symptomy to:

• zaburzenia snu – zarówno bezsenność, jak i nadmierna senność;
• uczucie zmęczenia, wyczerpania;
• anhedonia;
• negatywne myśli;
• brak apetytu;
• trudności w podejmowaniu decyzji;
• lęk i niepokój;
• zaniżona samoocena;
• potrzeba izolowania się i unikania kontaktów towarzyskich;
• objawy somatyczne – ból głowy, brzucha, kręgosłupa, piersi;
• myśli samobójcze.

Depresja w ciąży – wpływ na dziecko

Depresja w ciąży wpływa na stan zdrowia nienarodzonego dziecka, może prowadzić do:

• poronienia;
• przedwczesnego porodu;
• problemów rozwojowych u noworodka (podwyższony poziom kortyzolu powoduje zaburzenia w rozwoju ośrodkowego układu nerwowego);
• wystąpienia w przyszłości depresji u dziecka.

Stan depresyjny sprawia, że ciężarna nie dba o siebie i źle się odżywia, co nie pozostaje bez wpływu na stan zdrowia dziecka. Szczególnie niebezpieczny jest stan, gdy przyszła mama sięga po używki.

Kiedy należy zgłosić się po pomoc?

Choć spadki nastroju w pierwszym trymestrze ciąży są rzeczą naturalną, zazwyczaj smutek i zdenerwowanie towarzyszą uczuciu radości, ekscytacji i nadziei. Przedłużający się stan przygnębienia, chroniczne zmęczenie i smutek powinny zaniepokoić i skłonić do wizyty u specjalisty – może to być konsultacja lekarska online. Rozpoznanie depresji jest bardzo istotne i pozwala na podjęcie odpowiedniego leczenia. Jakie zachowania u kobiet w ciąży powinny zwrócić uwagę otoczenia?

• ciągłe krytyczne ocenianie siebie i rzeczywistości;
• obniżona samoocena;
• nieustanne poczucie winy;
• postrzeganie przyszłości w czarnych barwach;
• utrata chęci do życia;
• całkowity brak zdolności do przeżywania radości;
• strach przed przebywaniem w samotności, przed opuszczeniem domu;
• myśli samobójcze.

Depresja ciężarnej wpływa także na najbliższych, którzy często boją się o zarówno o nią, jak i nienarodzone dziecko. Bardzo ważne jest, aby potrafili okazać wsparcie i nieść pomoc nawet w najdrobniejszych czynnościach dnia codziennego. Chora musi wiedzieć, że może liczyć na swoją rodzinę. Warto zdać sobie sprawę, że depresja dotyka wiele kobiet (10-15% pań w ciąży) i nie powinna być tematem tabu. Negatywne skutki może przynieść ignorowanie złego stanu ciężarnej, nazywanie go humorami lub fanaberiami. Skutkiem nieleczonej i zignorowanej depresji są nie tylko problemy zdrowotne matki, lecz również dziecka. Okres okołoporodowy to czas, kiedy kilkukrotnie wzrasta ryzyko rozwoju zaburzeń psychicznych.

Leczenie depresji ciążowej

Kobiety podejrzewające u siebie depresję powinny zgłaszać się do psychiatry. Leczenie depresji w ciąży wymaga współpracy ginekologa z psychiatrą. W czasie ciąży specjalista ma znacznie ograniczone możliwości stosowania farmakoterapii – leki nie są obojętne dla rozwijającego się płodu, jednak jest kilka leków przeciwdepresyjnych, które mogą zostać podane pacjentkom. W łagodnych przypadkach zaburzeń depresyjnych zaleca się przeprowadzenie psychoterapii. Trzeba pamiętać, że leczenie farmakologiczne w trakcie ciąży musi podlegać ścisłej kontroli lekarskiej (leki przeciwdepresyjne wydawane są na receptę, może to być e-recepta online). Leczenie depresji jest długotrwałe i może obejmować także okres po porodzie (depresja poporodowa). Na dobre efekty terapii mogą liczyć zwłaszcza te kobiety, które doznają wsparcia ze strony partnera i najbliższego otoczenia.

Jak radzić sobie w przypadku wystąpienia zaburzeń?

W przypadku depresji i pogorszenia stanu psychicznego panie powinny zrobić wszystko, by poprawić sobie samopoczucie. Sposobem może być regularna aktywność fizyczna (spacery), odpoczynek, zdrowy sen, dobrze zbilansowana dieta. Warto pomyśleć o sprawianiu sobie małych przyjemności każdego dnia – pomysłem może być spotkanie z przyjaciółmi, wycieczka, wizyta w SPA. Najmniejsze objawy depresyjne powinny skłonić przyszłą mamę do szukania wsparcia (najlepszy jest kontakt z psychiatrą, który ma doświadczenie w leczeniu depresji ciężarnych).

Depresja w ciąży tematem tabu

Chociaż depresja w ciąży nie jest niczym niezwykłym, wciąż pozostaje tematem tabu – wiele kobiet boi się potępienia i odrzucenia społecznego. Problem jest jednak na tyle poważny, że zmieniane są standardy postępowania w przypadku kobiet w ciąży. Jednym z zaleceń (z 2019 roku) jest wykonywanie badań w kierunku depresji w I oraz III trymestrze ciąży (pomiędzy 11. a 14. tygodniem ciąży oraz między 33. a 37. tygodniem), a także po porodzie.

Depresja należy do zaburzeń afektywnych, które wymagają leczenia. Warto pamiętać, że choroba może zdarzyć się także w ciąży, choć o tym przypadku mówi się rzadko. Dzieci kobiet w depresji, których matki nie znalazły wsparcia i nie leczyły się, są bardziej podatne na rozwój depresji i wolniej się rozwijają. To powody, dla których ciężarne należy otoczyć szczególną opieką, zwłaszcza gdy obserwuje się u nich nagły i długotrwały spadek nastroju.