Bruksizm

Obraz mimowolnych skurczów mięśni żwaczy może być trwały, tymczasowy, występujący u dzieci, młodzieży, a także u osób dorosłych. Dodatkowo bruksizm powoduje zaburzenia snu, co może mieć poważne konsekwencje w trakcie życia człowieka. Jednym z pierwszych objawów bruksizmu jest ból głowy , który promieniuje od skroni do twarzy, dlatego mogą pojawić się także doświadczenia bólowe w okolicach oczodołów. Innym charakterystycznym objawem jest dzwonienie oraz szumy w uszach, których nie można przypisać do innej jednostki chorobowej. Dyskomfort dotyczy również zębów, które stają się nadwrażliwe i bardziej wyczulone na bardzo gorące lub zimne potrawy i/lub napoje. Tak więc osoby cierpiące na bruksizm zmagają się z wieloma uciążliwymi konsekwencjami, poczynając od bólu głowy, poprzez kwadratowy wygląd szczęki, a kończąc na problemach ze snem . Jeśli i Ty chorujesz na bruksizm zachęcamy do skorzystania z teleporady , lekarz online dokładnie przedstawi działania jakie należy podjąć, a jeśli zajdzie taka potrzeba wypisze elektroniczną receptę na właściwe leki przeciwbólowe .

Czym jest bruksizm?

Od wielu lat bruksizm jest jednym z najmniej poznanych i najbardziej rozpowszechnionych, niszczących i szkodliwych zaburzeń wpływających na narząd żucia. Jest to nawykowe, nieświadome zaciskanie zębów i zgrzytanie zębami. Może on pojawiać się także w nocy, przybierając postać napadowego bardzo nasilonego zgrzytania zębami. Bruksizm nocny może prowadzić do zmian w stawach skroniowo-żuchwowych, a nawet uporczywego bólu głowy . Schorzenie to dotyka ludzi w różnym wieku, choć większość z nich nawet nie jest świadomych, że ma z nim odczynienia. Objawy bruksizmu najczęściej zauważane są w nocy podczas snu, dlatego też osoba, która zgrzyta zębami często nie jest świadoma o występowaniu tej dolegliwości. Zwykle pacjent informację o omawianej przypadłości uzyskuje od partnera lub też po zauważeniu istotnych zmian w jamie ustnej, na przykład starcie zębów, które jest konsekwencją nieleczenia tego schorzenia. Bruksizm jest chorobą wielowymiarową i o bardzo złożonej etiologii. Jego występowanie wpływa niekorzystnie nie tylko na powodzenie leczenia protetycznego, ale również zachowawczego, periodontologicznego oraz chirurgicznego.

Jego efekty obecne w jamie ustnej, widoczne jako nadmiernie starte powierzchnie czynnościowe, zawsze sprawiały trudności w leczeniu. Zakładane przez stomatologów wypełnienia często wypadały, na skutek czego dochodziło do zapaleń miazgi. Przeciążenia zgryzowe generowały zmiany w przyzębiu, powodowały rozchwianie zębów, a w skrajnych przypadkach nawet ich utratę. Leczenie przyczynowe nie było powszechne i rzadko który ogólnie praktykujący stomatolog miał wiedzę i umiejętności niezbędne do leczenia bruksimu.

Wykazano, że bruksizm podczas snu występuje w trakcie zakłóceń w natężeniu snu i może być powiązany z ruchami ciała, zmianami oddechowymi, aktywnością mięśni i zwiększoną częstością akcji serca. Definicja bruksizmu według Międzynarodowej Klasyfikacji Zaburzeń Snu opublikowanej w 2013 roku odnosi się do bruksizmu, jako „powtarzalnej działalności żuchwowo-mięśniowej charakteryzującej się zaciskaniem lub zgrzytaniem zębów lub usztywnieniem czy wysuwaniem żuchwy” zarówno podświadomym, jak i świadomym. Twierdzi się, że bruksizm ma dwie oddzielne odmiany okołodobowe: jedne występujące podczas snu, czyli bruksizm nieświadomy, który pojawia się u około 13% osób cierpiących na bruksizm, a drugi występujący podczas stanu czuwania z częstotliwością 22-31% i jest to bruksizm świadomy. Może on być podstawowy lub wtórny, występować w czasie czuwania lub uśpienia. Według wielu badaczy bruksizm występuje podczas “lekkich” etapów 1 i 2 fazy NREM (przejście z fazy snu głębszego w sen bardziej powierzchowny; według pewnego badania, kierując migające światło na twarz osoby śpiącej, zaczyna ona zgrzytać zębami). Liczba i czas trwania epizodów bruksizmu jest bardzo zmienna. Intensywniejszy bruksizm występuje u osób śpiących na boku niż u osób śpiących na plecach, ale również u osób śpiących na plecach niż na boku. Osoby z bruksizmem częściej zmieniają swoją pozycję podczas snu niż osoby, które nie są nim obciążone. 

Wyróżniamy bruksizm pierwotny (idiopatyczna), który występuje za dnia i w nocy oraz bruksizm wtórny (jatrogenny), który występuje za dnia i w nocy, może dotyczyć pacjentów z zaburzeniami snu, chorobami psychicznymi i neurologicznymi (depresja, schizofrenia, choroba Parkinsona ) oraz w trakcie terapii farmakologicznej. Statystyki wskazują, że bruksizm to przypadłość, która dotyczy w największym stopniu osób w wieku od 25 do 45 roku życia. Należy jednak pamięta, że bruksizm jest zaburzeniem diagnozowanym również u dzieci. Co istotne, często jest on nazywany chorobą cywilizacyjną, ponieważ począwszy od lat 90-tych liczba diagnozowanych przypadków systematycznie wzrasta (tendencja wzrostowa). Wzrost ten tłumaczy się stresującym trybem życia. Parafunkcjonalna aktywność mięśni układu stomatognatycznego, która może prowadzić do ich zmęczenia i bólu , wymaga leczenia w celu ograniczenia szkodliwych efektów obserwowanych u pacjenta z tym schorzeniem. W przebiegu leczenia bruksizmu zalecane jest podejście holistyczne:

• Obserwacja osobista;
• Rozluźnianie mięśni układu stomatognatycznego;
• Zastosowanie szynoterapii;
• Kontrola uzupełnień i stanu zdrowia jamy ustnej połączona z terapią schorzeń ogólnoustrojowych.

Bruksizm centryczny, nazywany również dziennym to świadome, bezdźwięczne zaciskaniem zębów (bez słyszalnego zgrzytania zębami), w zwarciu centrycznym, często ma on podłoże emocjonalne. Z kolei bruksizm ekscentryczny, inaczej nocny, to słyszalne zgrzytanie zębów i zaciskanie ich bez udziału świadomości i kontroli, w zwarciu centrycznym lub ekscentrycznym, najprawdopodobniej bruksizm ekscentryczny nie ma podłoża psychogennego, konsekwencją zwykle bywa patologiczne starcie twardych tkanek zębów. Jeśli problem bruksizmu dotyczy także Ciebie zachęcamy do kontaktu z lekarzem online, który wskaże właściwą drogę terapii tego schorzenia, a jeśli w przebiegu choroby doskwiera Ci także dotkliwy ból, udzieli elektronicznej recepty na właściwe leki przeciwbólowe .

Etiologia bruksizmu

Etiologia zaburzeń stawów skroniowo-żuchwowych nie została dotąd jednoznacznie wyjaśniona. Wady zgryzu i nieprawidłowości okluzyjne odgrywają drugorzędną rolę. Układ stomatognatyczny jest złożoną jednostką przystosowaną do pełnienia podstawowych funkcji życiowych związanych z żuciem, połykaniem oraz mową. Wykonywane one są pod kontrolą układu nerwowo-mięśniowego. U większości osób ten system funkcjonuje prawidłowo, aczkolwiek coraz częściej spotykamy się z dysfunkcją tych struktur. Współcześnie wyróżniono pięć głównych czynników odpowiedzialnych za zaburzenia w obrębie stawów skroniowo-żuchwowych, są to tzw. czynniki etiologiczne, do których zaliczamy:

• Uraz;
• Warunki okluzyjne (zjawisko okluzji zachodzi, kiedy mamy do czynienia ze stykaniem się zębów górnych z zębami dolnymi, kiedy zęby szczęki i żuchwy stykają się ze sobą w niewłaściwy sposób, mówi się wówczas o zaburzeniach okluzji lub chorobie okluzyjnej);
• Stres emocjonalny;
• Aktywność barafunkcjonalna;
• Ból głęboki.

Uważa się, że stres emocjonalny najbardziej wpływa na zaburzenia w stawach skroniowo-żuchwowych. Niezmiernie ważne jest jego zrozumienie i docenienie zarówno przez pacjenta jak i lekarza. Stres, pomimo że często jest siłą motywującą nas do działania i osiągania sukcesów, dla organizmu jest także czynnikiem wywołującym napięcie różnego natężenia, w zależności od tego czy przez człowieka wrażenia związane ze stresem odczuwane są jako pozytywne czy też negatywne. Stres należy rozpatrzyć jako rodzaj energii. Jeśli pojawia się sytuacja stresowa, w organizmie kumulowana jest energia, która musi zostać rozładowana. Gdy energia nie jest rozładowana, kumuluje się wewnątrz organizmu, w konsekwencji czego następuje wewnętrzne uwalnianie stresu. Prowadzi to w dłuższym okresie również do zaburzeń psychosomatycznych, psychofizjologicznych, np. zespół jelita drażliwego , astma, wzrost napięcia tonicznego mięśni głowy i szyi. Najbardziej specyficznymi objawami bruksizmu są te, które stanowią bezpośrednie następstwo mimowolnej nadaktywności mięśni żwaczy – zaciskanie zębów lub zgrzytanie nimi. Bruksizm sugerować mogą jednak również inne symptomy. Część z nich dotyczy jamy ustnej, a są to np.:

• uszkodzenia zębów – od ubytków szkliwa, po ich rozchwianie;
• nadwrażliwość zębów (np. na zimne lub gorące płyny bądź pokarmy, smak słodki);
• krwawienie z dziąseł, zanik przyzębia;
• ból i napięcie mięśni żucia;
• problemy ze stawami skroniowo-żuchwowymi (np. trzaski podczas przeżuwania);
• zmiana wyglądu żuchwy (staje się ona masywniejsza, nadaje szczęce kwadratowy kształt co jest częstym kompleksem wśród kobiet, które zabiegają o wyszczuplenie twarzy).

Mniej oczywiste, choć równie częste objawy bruksizmu, to bóle głowy, oczodołów, karku, barków czy pleców. Z czasem mogą dołączyć do nich nawet takie problemy, jak ograniczenie mobilności głowy, zaburzenia słuchu, problemy z ostrością widzenia albo zaburzenia równowagi. Bruksizm może prowadzić do szeregu negatywnych konsekwencji, często odległych od jego zasadniczych symptomów. Tego na pozór banalnego zaburzenia zdecydowanie nie wolno lekceważy, dlatego jeśli powyższe objawy obserwujesz także u siebie warto swój problem omówić na konsultacji z lekarzem online . Badania dowodzą, że pacjenci zmagający się z bruksizmem reprezentują określony typ behawioralny, a mianowicie są to osoby bojaźliwe, o niskim poczuciu własnej wartości, zamartwiające się, nieufne oraz niekiedy agresywne. Charakteryzuje je ponadto: nastawienie na osiągnięcie sukcesu, uleganie presji czasu, chęć do rywalizacji i osiągania sukcesu, wysoki poziom ambicji, wrogość. Wyżej wymienione typy osobowości cechują się wysokim narażeniem na stres, co powoduje nadmierne zaciskanie zębów, warto jednak mieć na uwadze, że bruksizm może dotyczyć także osób o innym profilu osobowościowym i jednocześnie nie rozwinąć się u osób predysponowanych.

Przyczyny bruksizmu

Mimowolne zaciskanie zębów czy nawykowe zgrzytanie nimi z reguły powiązane jest z odczuwanym napięciem i stresem. Nadaktywność mięśni żwaczy prowadząca do ścierania się uzębienia może jednak mieć także inne przyczyny, do których możemy zaliczyć:

• wrodzone lub nabyte wady zgryzu;
• niewłaściwie dopasowane uzupełnienia protetyczne lub nieodpowiednio dopasowany aparat ortodontyczny;
• działanie środków psychoaktywnych, np. narkotyków, kofeiny, niektórych leków przeciwdepresyjnych dostępnych na receptę ;
• niektóre schorzenia, jak np. choroba Parkinsona , refluks żołądkowo-przełykowy;
• uwarunkowania genetyczne.

Inna kwestią są symptomy charakterystyczne dla bruksizmu spowodowane innymi czynnikami niż mechaniczne ścieranie się zębów na skutek ich wzajemnego tarcia o siebie. Do uszkodzeń szkliwa często dochodzi pod wpływem działania kwasów zawartych w produktach spożywczych (np. w słodkich napojach gazowanych typu cola). Podejrzenie bruksizmu może pojawić się także w przypadku pacjentów nadużywających wybielających past do zębów. Jak widać, bruksizm to zaburzenie, które wymaga wnikliwej diagnozy, w tym – różnicowej.

Dlaczego bruksizm jest tak uciążliwy? Przede wszystkim dlatego, że jest dosyć trudny do wykrycia, a pacjenci często sami nie zdają sobie sprawy z występowania tego schorzenia. Jego objawów często nie łączy się z konkretnymi dolegliwościami. Jest to o tyle istotne, że reakcja na stres w postaci nie do końca świadomego zaciskania zębów występuje u ok. 60% osób dorosłych i 30% dzieci. Kwestia najważniejsza jest jednak taka, że nie u każdej z takich osób zaciskanie zębów będzie równoznaczne z bruksizmem. Można więc wyróżnić częste przyczyny zgrzytania i zaciskania zębów, którymi są stres oraz wady zgryzu. W pierwszym przypadku objawy i dolegliwości nasilają się wraz z narastającym napięciem – np. kiedy następuje trudny okres w pracy, problemy w życiu osobistym czy też wówczas, gdy łączy się z innymi schorzeniami, takimi jak różnego rodzaju nerwice. W innej sytuacji, a więc wtedy, kiedy dolegliwości wynikają z wad zgryzu, ścieranie się zębów powodowane jest tym, że stykają się one ze sobą w sposób nieprawidłowy. Jest to rzadziej spotykany problem, a rozwiązać go może skorzystanie z pomocy zespołu specjalistów, a mianowicie lekarza ortodonty, protetyka i fizjoterapeuty stomatologicznego, w takiej sytuacji warto nasz problem omówić z lekarzem online . Co ciekawe, bardzo często osoby, które borykają się z bruksizmem, nadużywają żucia gum do żucia. Niestety częste, a do tego długie żucie gumy powoduje kolejne napięcia mięśni wykorzystywanych do żucia. Stymuluje je do częstej pracy i w konsekwencji do niepotrzebnych napięć mięśni w obrębie twarzy, szyi i karku.

Czynniki okluzyjne 

Pullinger i wsp. na podstawie badań stwierdzili, że znaczenie mają cztery czynniki okluzyjne, występujące głównie u pacjentów z zaburzeniami s-ż, do których należą szkieletowy zgryz otwarty, dotylna pozycja kontaktowa przesunięta > 2 mm w stosunku do maksymalnego zaguzkowania zębów, nagryz poziomy > 4 mm, utrata 5 i więcej zębów tylnych i nieuzupełnienie ich. Pullinger wywnioskował, że wiele parametrów okluzyjnych, które tradycyjnie były uznawane za wywierające wpływ, tylko w małym stopniu zmieniały ryzyko w analizie wieloczynnikowej stosowanej w ich badaniach. Stwierdził, że okluzja nie może być uznana za najważniejszy czynnik etiologiczny związany z TMD. Warunki okluzyjne mogą wpływać na niektóre TMD przynajmniej na dwa sposoby, w tym na stabilność ortopedyczną żuchwy. Stabilność ortopedyczna jest zachowana, gdy stabilna pozycja zaguzkowania zębów jest w harmonii z mięśniowo-szkieletową stabilną pozycją głów żuchwy w dołkach stawowych. Gdy istnieją wyżej wymienione warunki, siły funkcjonalne mogą być przenoszone na zęby i stawy bez uszkodzenia tkanek. Gdy warunki te nie są spełnione mogą pojawiać się warunki przeciążenia i uszkodzenia. Jeśli występuje niestabilność ortopedyczna i zęby nie są w okluzji to głowy żuchwy są utrzymywane w ich stabilnej pozycji mięśniowo-szkieletowej przez mięśnie przywodzące. Jeśli występuje niestabilność ortopedyczna, a zęby są doprowadzone do kontaktu tylko jeden ząb może tworzyć ten kontakt. Jest to bardzo niestabilna pozycja okluzyjna. Priorytetowe jest osiągnięcie stabilności okluzyjnej, ponieważ stanowi podstawę funkcji tak żucia, połykania, jak i mowy – żuchwa przemieści się wówczas do pozycji, w której występują maksymalne kontakty okluzyjne. Kiedy to nastąpi może dojść do przemieszczenia jednej lub obu głów żuchwy poza stabilną pozycję mięśniowo-szkieletową, co skutkuje niestabilnością ortopedyczną. Zatem gdy zęby znajdują się w pozycji stabilnej do obciążenia, głowy żuchwy nie mają takiej pozycji. przy niestabilności ortopedycznej samo tylko doprowadzenie zębów do kontaktu okluzyjnego nie może powodować problemu – siły obciążające są bardzo niewielkie. Problem pojawia się, gdy stan ten zostanie obciążony przez mięśnie przywodzące lub siły zewnętrzne (uraz). W takiej sytuacji podczas próby uzyskania stabilności może wystąpić nietypowy ruch, wynikający z niewielkiego ugięcia żuchwy spowodowanego efektem obciążenia żuchwy przez mięśnie przywodzące – to obciążenie jest próbą uzyskania stabilności w stawie, co może w konsekwencji być przyczyną bruksizmu.

Objawy bruksizmu

Jednym z pierwszych objawów bruksizmu jest ból głowy , który promieniuje od skroni do twarzy, dlatego mogą pojawić się także doświadczenia bólowe w okolicach oczodołów. Innym charakterystycznym objawem jest dzwonienie oraz szumy w uszach, których nie można przypisać do innej jednostki chorobowej. Dyskomfort dotyczy również zębów, które stają się nadwrażliwe i bardziej wyczulone na bardzo gorące lub zimne potrawy i/lub napoje. W wyniku zgrzytania zębami dochodzi do ich rozchwiania, uszkodzenia szkliwa oraz ścierania powierzchni. W trakcie ataku bruksizmu następuje nadmierne zaciskanie zębów. Jest ono zdecydowanie większe niż ma to miejsce w przypadku zjadania twardych produktów żywnościowych. Osoby cierpiące na bruksizm zwracają uwagę na zmianę kształtu szczęki. Staje się ona bardziej kwadratowa, ponieważ nadmierna zaciskanie zębów angażuje do pracy żwacze, czyli mięśnie odpowiedzialne za pracę żuchwy. Innym niepokojącym symptomem są ubytki w uzębieniu. Rozchwianie zębów spowodowane ich ciągłym ocieraniem się powoduje, że są one mniej stabilne i bardziej podatne na wypadanie. Dodatkowo może dochodzić do wypadania plomb oraz powstawania stanów zapalnych w okolicach mięśni skroniowo-żuchwowych. Objawem takiego zapalenia jest ograniczenie ruchomość tkanki mięśniowej oraz doświadczenia bólowe, które nasilają się podczas spożywania pokarmów.

Terapia zaburzeń okluzji 

Terapia definitywna jest nacelowana bezpośrednio na eliminację lub modyfikację czynników etiologicznych odpowiedzialnych za powstawanie zaburzenia. Przykładem leczenia definitywnego doprzedniego przemieszczenia krążka stawowego jest odbudowa właściwych relacji przestrzennych kompleksu głowa żuchwy-krążek stawowy. Leczenie definitywne dąży do wyeliminowania czynnika etiologicznego lub jego następstw. Najczęściej czynnikiem tym jest uraz miejscowy tkanek lub wzmożone napięcie emocjonalne. Terapia definitywna jest nacelowana bezpośrednio na eliminację lub modyfikację czynników etiologicznych odpowiedzialnych za powstawanie zaburzenia. Przykładem leczenia definitywnego doprzedniego przemieszczenia krążka stawowego jest odbudowa właściwych relacji przestrzennych kompleksu głowa żuchwy-krążek stawowy. Leczenie definitywne dąży do wyeliminowania czynnika etiologicznego lub jego następstw. Najczęściej czynnikiem tym jest uraz miejscowy tkanek lub wzmożone napięcie emocjonalne. 

Leczenie polegające na tymczasowej zmianie warunków zwarciowych pacjenta za pomocą szyn okluzyjnych. W przypadku leczenia parafunkcji szyna zapewnia pozycję żuchwy i zwarcie, które odpowiadają kryteriom prawidłowych relacji okluzyjnych. Ten rodzaj szyny jest stosowany w celu złagodzenia objawów związanych z różnymi postaciami TMD, jak również osłabienia aktywności parafunkcjonalnej. Szyna zwarciowa jest uzupełnieniem wewnątrzustnym ruchomym, wykonywanym zazwyczaj z twardego, akrylanowego tworzywa. Jest ona dopasowana do zwarciowych powierzchni i krawędzi siecznych zębów ustawionych w łuku w jamie ustnej pacjenta, na którym spoczywa, dzięki czemu gwarantuje utrzymanie prawidłowych kontaktów zwarciowych z zębami łuku antagonistycznego. Szyny te mają szeregi zastosowań, a jednym z nich jest czasowe ustawienie położenia ortopedycznego w stawie skroniowo-żuchwowym. Ustalając prawidłowe stosunki zwarciowe, umożliwiają przywrócenie prawidłowej czynności odruchowej na poziomie mięśniowym, co z kolei umożliwia redukcję nadmiernej aktywności mięśniowej, która jest częstą przyczyną zaburzeń związanych z bruksizmem.

Nieodwracalna terapia zwarciowa jest to każda metoda leczenia, która na stałe zmienia warunki zwarciowe lub pozycję żuchwy. Przykładem nieodwracalnej terapii zwarciowej jest korekta zwarcia przez selektywne szlifowanie i procedury zmieniające warunki okluzyjne. Innym przykładem jest leczenie ortodontyczne i chirurgiczne, których celem jest modyfikacja okluzji. Należy być świadomym złożonego charakteru większości postaci TMD, często niemożliwe jest pewne określenie głównej przyczyny zaburzenia. Dlatego terapia odwracalna jest zawsze wskazywana jako leczenie wstępne pacjentów z TMD. Powodzenie lub niepowodzenie tego leczenia jest pomocne w określeniu potrzeby późniejszej nieodwracalnej terapii okluzyjnej. W przypadku bruksizmu dziennego leczenie opiera się na uświadomieniu pacjentowi występowania parafunkcji i konieczności kontrolowania nadmiernego napinania mięśni i zaciskania zębów. Pozytywne efekty przynosi stosowanie biofeedbacku i technik relaksacyjnych.

Do oddziaływań ogólnych zalicza się stosowanie środków sedatywnych, leczenie schorzeń układu nerwowego, a także zaburzeń oddychania w czasie snu, iniekcje toksyny botulinowej (blokowanie uwalniania acetylocholiny, co prowadzi do rozluźnienia mięśni i jednocześnie wyszczuplenia twarzy). Ważne jest ponadto przestrzeganie zaleceń higieny snu, czyli m.in. unikanie spożywania alkoholu , kawy, substancji stymulujących, palenia papierosów. Skuteczne okazują się techniki relaksacyjne mięśni żucia. W tym celu zaleca się wykonywanie w ciągu dnia poniższych ćwiczeń:

• ustawienie żuchwy w pozycji swobodnej;
• ruch doprzedni do pozycji tête-à-tête;
• mocne zaciśnięcie;
• maksymalne odwodzenie żuchwy;
• powrót do pozycji wyjściowej.

Czynności te należy wykonywać trzy razy w ciągu dnia w pozycji rozluźnionej i bez pokonywania oporu bólowego.

Diagnostyka bruksizmu

Diagnostyka bruksizmu obejmuje badania ankietowe (jest to najpopularniejsza metoda), badania kliniczne, badania instrumentalne (różnego rodzaju urządzenia wewnątrzustne, miniaturowe aparaty elektromiograficzne oraz polisomnografia). Zarówno w badaniach naukowych, jak i w codziennej praktyce lekarskiej rozpoznanie bruksizmu opiera się głównie na ankiecie i badaniu klinicznym. W badaniu czynnościowym określamy stan napięcia i tkliwość palpacyjną mięśni, a także ruchomość żuchwy. Ocena dokonywana jest pod odpowiednim uciskiem za pomocą palca wskazującego i środkowego, w okolicach przyczepów i brzuśców mięśni żucia oraz nadgnykowych i podgnykowych mięśni szyi. Badanie należy wykonać w pozycji spoczynkowej żuchwy, zależnie od zewnątrz- lub wewnątrzustnie umiejscowionego mięśnia. Diagnostyka kliniczna obejmuje również:

• wyznaczanie indywidualnego wskaźnika starcia (każdy ząb oceniany jest w czterostopniowej skali określającej stopień utraty szkliwa i zębiny);
• stosowanie aparatów wewnątrzustnych: szyn, na których powierzchni obserwuje się tarczki starcia oraz szyn mierzących generowane siły zgryzowe (z zatopionymi wewnątrz czujnikami nacisku);
• polisomnografię – złoty standard w diagnostyce bruksizmu w czasie snu; wielowymiarowe badanie obejmujące elektroencefalografię, elektrokardiografię, elektrookulografię, elektromiografię mięśni żwaczy i skroniowych przednich, pomiar przepływu powietrza przez drogi oddechowe oraz monitoring audio/video;
• najczęściej stosowanym badaniem dodatkowym jest elektromiografia (EMG) mięśni żwaczy i skroniowych (części przednich), wchodząca w skład badania polisomnograficznego. Ujawnia powtarzalne, wzrastające napięcie rejestrowane w odprowadzeniach EMG jako tzw. artefakt biologiczny, a wykonywane jest za pomocą elektrod naskórnych lub igłowych wprowadzonych do mięśnia. Przed umieszczeniem elektrod skóra powinna być umyta i odtłuszczona. Badanie wykonywane jest najpierw przy minimalnym, a następnie przy maksymalnym skurczu mięśni i trwa około 40 minut. Jest ono przeciwwskazane u kobiet w ciąży.
  

Bruksizm u dzieci

Zgrzytanie zębami u dzieci, podobnie jak u dorosłych, może nieść ze sobą poważne konsekwencje. Zjawisko to zazwyczaj obserwuje się u najmłodszych w nocy i choć powszechnie kojarzone jest ono z występowaniem pasożytów u malucha, przyczyny tego schorzenia często są inne. Najczęściej do zaciskania łuków zębowych dochodzi w nocy. Trzeba jednak przy tym pamiętać, że zgrzytanie zębami u niemowlaka może być związane z nierozwiniętym jeszcze układem nerwowym oraz mięśniowym i w takim przypadku zazwyczaj mija samoistnie. Podobnie jest, gdy dziecko zaciska szczękę podczas wyżynania pierwszych zębów, ponieważ na to najczęściej wpływ ma zmiana ustawienia żuchwy. W większości przypadków zgrzytanie u dziecka jest procesem fizjologicznym, jednak w nielicznych przypadkach może być parafunkcją wymagającą leczenia. Jeżeli zgrzytanie zębami u dziecka nie mija, może powodować poważne konsekwencje zdrowotne. Nałogowe zgrzytanie zębami u dzieci powoduje przede wszystkim ich ścieranie, przez co stają się one nierówne i mogą być nadwrażliwe. W przypadku silnych objawów może dojść do rozchwiania, a nawet – pękania zębów. Nadmierne zaciskanie szczęki nierzadko skutkuje także krwawieniem dziąseł. Na języku malucha mogą również powstawać odciśnięte ślady koron zębów, ponieważ w trakcie zgrzytania zębami, może dojść do jego przygryzania. Taką sytuacje należy skonsultować z lekarzem online , który wskaże odpowiedniego specjalistę. Dokładnej oceny stanu uzębienia pociechy dokonuje jedynie stomatolog, dlatego istotne są regularne wizyty u specjalisty.

Popularnym mitem dotyczącym przyczyn zgrzytania zębami u dzieci jest uznawanie za jedną z nich występowania pasożytów. Tego rodzaju dolegliwości zwykle powodują zmianę zachowania, jednak nie stanowią bezpośredniego powodu patologicznego zaciskania szczęki. Jedną z najczęstszych przyczyn schorzenia jest natomiast stres u malucha. Może być on związany np. ze zmianą środowiska po pójściu do szkoły czy też kłótniami z rówieśnikami. Bruksizm nierzadko pojawia się w momencie, gdy dziecko, obarczone zbyt dużą liczbą obowiązków i nie ma czasu na relaks. Do bruksizmu u dzieci prowadzą też wady zgryzu, które dodatkowo mogą negatywnie wpływać na estetykę uśmiechu malucha. Co więcej jako przyczynę zgrzytania zębami można wskazać także problemy z oddychaniem przez nos, ponieważ dziecko, które nie może swobodnie wdychać powietrza, nienaturalnie wysuwa żuchwę, przez co zęby ocierają się o siebie. Zgrzytanie zębami u dziecka może być spowodowane także różnego rodzaju zaburzenia takimi jak ADHD czy autyzm. Zdarza się też, że powodem patologicznego zaciskania szczęki są niedobory witamin i/lub alergie.

Literatura:

1. Veiga N, Angelo T, Ribeiro O, Baptista A: Bruxism – Literature review. Int J Dent Oral Health. 2015; 1: 5.
2. Jurkowski P.: Bruksizm – patologia, zaburzenie czy zjawisko fizjologiczne? Przegląd piśmiennictwa. Część 3 – bruksizm a dysfunkcje narządu żucia, leczenie. „Protet. Stomatol.”, 2014, LXIV (4), 260-269.
3. Atilgan Z, Buyukkaya R, Yaman F, Tekbas G, Atilgan S, Gunay A, Palanci Y, Guven S: Bruxism: is a new sign of the cardiovascular diseases? Eur Rev Med Pharmacol Sci 2011; 15: 1369-1374.
4. Alves CA, Alchieri CJ, Barbarosa ASG: Bruxism. Masticatory implications and anxiety. Acta Odontol Latinoam 2013; 26: 15-22.
5. Jurkowski P. i wsp.: Bruksizm – patologia, zaburzenie czy zjawisko fizjologiczne? Przegląd piśmiennictwa. Część I – definicja, epidemiologia i diagnostyka bruksizmu. „Protet. Stomatol.”, 2013, LXIII (6), 450-458.
6. Manfredini D, Restrepo C, Diaz-Serrano K, Winocur E, Lobbezoo F. Prevalence of sleep bruxism in children: a systematic review of the literature. J Oral Rehabil 2013; 40: 631- 642.
7. Panek H., Śpikowska-Szostak J.: Wpływ stresu i cech osobowości na dysfunkcje skroniowo-żuchwowe i bruksizm na podstawie piśmiennictwa i badań własnych. „Dent. Med. Probl.”, 2009, 46 (1), 11-16.