Punkcja zatok szczękowych, czołowych – na czym polega, kiedy wykonywać?

Zatoki przynosowe to jamy wypełnione powietrzem umiejscowione we wnętrzu kości twarzoczaszki. Każda z zatok połączona jest z jamą nosową, dzięki czemu możliwy jest swobodny przepływ powietrza i odpływ wydzieliny. Zapalenie zatok to dość często występujące schorzenie o podłożu wirusowym, bakteryjnym lub rzadziej grzybiczym. W leczeniu infekcji stosuje się antybiotyki, glikokortykosteroidy, leki przeciwhistaminowe. Wspomagająco wykonuje się inhalacje, irygacje, przyjmuje leki przeciwbólowe i niesteroidowe leki przeciwzapalne. Niekiedy wykonywana jest punkcja zatok – podczas zabiegu lekarz udrażnia ujścia zatok i wypłukuje zalegającą wydzielinę. Przeprowadza się ją w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym.

Punkcja zatok – na czym polega zabieg?

Jeśli stan zapalny zatok powraca, a objawy utrzymują się mimo zastosowanego leczenia farmakologicznego, lekarz może zalecić wykonanie punkcji zatok przynosowych. Zabieg ten ma na celu udrożnienie ujścia zatok do jamy nosowej i oczyszczenie jamy zatoki ze zgromadzonej tam wydzieliny. Punkcja zatok stosowana jest jako leczenie wspomagające, gdy w badaniach obrazowych zostanie potwierdzona obecność płynu. Zabieg pozwala na aspirację płynu, a następnie przepłukanie zatoki i miejscowe podanie leków. Zabieg punkcji ma również znaczenie diagnostyczne, ponieważ umożliwia pobranie płynu do badania. Pozwala również ocenić stan drożności zatok. Punkcja wygląda zupełnie inaczej w przypadku poszczególnych zatok:

• punkcja zatok czołowych zawsze przeprowadzana jest w warunkach sali operacyjnej;
• punkcja zatok sitowych nie jest wykonywana;
• punkcja zatok klinowych przeprowadzana jest z wykorzystaniem specjalnej kaniuli;
• punkcja zatok szczękowych wykonywana jest najczęściej – przeprowadza się ją w warunkach ambulatoryjnych, w znieczuleniu miejscowym.

Punkcja zatok szczękowych

Punkcja zatoki szczękowej wykonywana jest w znieczuleniu miejscowym, dlatego pacjent nie odczuwa bólu, a jedynie dyskomfort.

1. Zabieg rozpoczyna się więc od znieczulenia błony śluzowej przewodu nosowego dolnego i środkowego. Procedura przeprowadzana jest przy użyciu endoskopu.
2. Laryngolog wprowadza igłę punkcyjną z przodu przewodu nosowego dolnego i przebija ściankę sąsiedniej zatoki.
3. Do wnętrza jamy wstrzykuje roztwór soli fizjologicznej, co pozwala na wypłukanie zgromadzonej wydzieliny oraz odkażenie i oczyszczenie zatoki.
4. Jeżeli to konieczne, bezpośrednio do wnętrza zatoki podaje się leki – antybiotyk, lek mukolityczny czy przeciwzapalny. Punkcja zatok trwa kilka minut.

Niekiedy stosuje się długotrwały drenaż zatoki. Metoda ta wykorzystywana jest w przypadku, gdy konieczne staje się powtarzanie zabiegu płukania zatok. Dren zakładany jest do wnętrza jamy zatokowej, po zakończeniu leczenia jest on wyciągany. Zabieg punkcji może być wykonywany zarówno u dorosłych, jak i u dzieci.

Kiedy wykonuje się punkcję zatok?

Wykonanie punkcji zatok rozważa się, jeśli dotychczasowe leczenie farmakologiczne nie przynosi efektów, a objawy się nasilają. Główne cele zabiegu to:

• zmniejszenie obrzęku błony śluzowej nosa;
• obkurczenie naczyń krwionośnych;
• udrożnienie ujścia zatok przynosowych;
• umożliwienie usunięcia wydzieliny dzięki zastosowaniu leków mukolitycznych;
• pobranie materiału do badań bakteriologicznych.

Zabieg przeprowadzany jest przez lekarza laryngologa.

Punkcja zatok – powikłania po zabiegu

W przypadku zapalenia zatok lekarz może zalecić wykonanie punkcji. Wiele osób zastanawia się, czy punkcja boli i pacjenci mają obawy, jak będą czuć się po zabiegu. Procedura jest nieprzyjemna i może powodować dyskomfort. Kiedy znieczulenie przestanie działać, pojawiają się dolegliwości bólowe. Nie powinny jednak utrzymywać się dłużej niż 3-4 dni ani być też zbyt uciążliwe. Jak radzić sobie z powikłaniami? Można sięgnąć po leki przeciwbólowe dostępne bez recepty. Dobre efekty przyniesie także wykonywanie zimnych okładów. Nie tylko złagodzą ból, lecz także pomogą w razie wystąpienia krwawienia z nosa (to normalny skutek naruszenia błony śluzowej nosa). Niekiedy lekarz zaleca wykonywanie inhalacji wspomagającej powrót do kondycji po zabiegu punkcji. Warto też przez kilka dni pozostać w domu, dlatego konieczne może być L4 (np. zwolnienie lekarskie online). Warto pamiętać, że podczas konsultacji lekarskiej przez internet może także zostać wystawiona e-recepta.

Jak widać, powikłania po zabiegu to najczęściej ból, krwawienie z nosa, a czasem ból zęba z powodu podrażnienia nerwów w trakcie punkcji. Jeżeli dolegliwości bólowe są bardzo intensywne i nie mijają po zastosowaniu leku przeciwbólowego, należy skontaktować się z lekarzem, który wykonywał zabieg.

Jak wygląda punkcja zatok czołowych?

Niekiedy konieczne jest wykonanie punkcji zatok czołowych. Zabieg przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym; jest to tzw. punkcja Kuemel-Becka. Zatoki czołowe znajdują się blisko kości czołowych i gałek ocznych, są to największe z zatok. Zabieg rozpoczyna się od nacięcia skóry nad łukiem brwiowym w kierunku nosa. Następnym etapem jest rozdzielenie tkanki podskórnej aż do przedniej ściany zatoki, w której wykonuje się mały otwór (odsłaniane są kości czaszki). W ten sposób można odessać zalegającą wydzielinę, ale również usunąć fragment tkanki chorobowo zmienionej. Pobrane wycinki bada się w celu wykluczenia zmian nowotworowych. Po zabiegu pacjent dochodzi do siebie przez 2-4 dni. Czasem pozostawiany jest sączek, dzięki któremu wydzielina może dalej swobodnie odpływać. W takiej sytuacji bezwzględnie przyda się L4 online.

Jak przygotować się do punkcji zatok?

Do zabiegu punkcji zatok szczękowych nie trzeba się przygotowywać w szczególny sposób. Nie ma wymagań, by przyjść na czczo. Po zabiegu pacjent opuszcza gabinet i może wrócić do domu. W przypadku punkcji zatoki czołowej chory ma zakładane szwy na otwór powstały podczas zabiegu – są one następnie usuwane przez lekarza. Po punkcji zatoki czołowej pacjent jest hospitalizowany przez 2-3 dni. Trzeba pamiętać, że jest to interwencja chirurgiczna, często przeprowadzana w znieczuleniu ogólnym.

Dlaczego choroby zatok trzeba leczyć?

Leczenia zapalenia zatok nie należy zaniedbywać, ponieważ ignorowanie infekcji może prowadzić do bardzo poważnych powikłań. Pierwsze objawy, które powinny wzbudzić czujność to uporczywy ból głowy i zatok nasilający się podczas pochylania. Infekcji towarzyszy często niedrożność oraz wydzielina z nosa (wodnista lub gęsta, ropna) – odpływ wydzieliny z zatok jest utrudniony, a czasem wręcz niemożliwy. Jeśli domowe metody na zatoki nie przynoszą rezultatów, należy koniecznie skonsultować się z lekarzem. Ten przeprowadzi wywiad i badanie oraz zastosuje odpowiednie leczenie. Mogą to być antybiotyki jak Duomox, Amoksiklav, Zinnat czy Augmentin, ale także leki sterydowe czy przeciwhistaminowe. Jeśli objawy zapalenia nie mijają mimo podjętego leczenia, wówczas laryngolog może zadecydować o wykonaniu punkcji. Metoda ta pomaga poradzić sobie z zalegającą w zatokach wydzielinę, usunąć fragment śluzówki zmienionej chorobowo, podać lek wprost do zatoki.

Dlaczego nie warto unikać kontaktu z lekarzem, konsultacji ze specjalistą? Nieleczona infekcja prowadzi do groźnych powikłań (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, kości, tkanek oczodołu, zakrzepica zatoki jamistej). Prawidłowe leczenie, szybko podjęte, może ustrzec przed komplikacjami i dość szybko przywrócić komfort życia. O zatoki warto dbać, choćby nawilżając powietrze, pijąc dużo wody i unikając przebywania w zadymionych i zanieczyszczonych miejscach.