Zapalenie zatok – przyczyny, objawy, leczenie

Zapalenie zatok przynosowych to choroba, przy której występuje między innymi niedrożność nosa, katar oraz ból głowy z uczuciem rozpierania twarzy. Ostre przypadki zapalenia zatok mają często podłoże wirusowe. Choroba nie trwa zwykle dłużej niż 10 dni. W leczeniu wykorzystuje się leki objawowe (między innymi paracetamol oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne) i płukanie nosa roztworem NaCl. Nieleczone zapalenie zatok może nieść za sobą bardzo niebezpieczne powikłania.

Czym są zatoki i jaką pełnią funkcję?

Zatoki przynosowe znajdują się w okolicy nosa i oczu. Wypełnione są powietrzem i łączą się z jamą nosową. Składają się one z czterech parzystych zatok:

• zatoki czołowej;
• zatoki szczękowej;
• zatoki sitowej;
• zatoki klinowej.

Na ścianach zatok znajduje się błona śluzowa będąca przedłużeniem błony śluzowej jamy nosowej. Zatoki powinny być jałowe, oznacza to, że w ich wnętrzu nie mogą znajdować się bakterie. Jeżeli prawidłowo funkcjonuje nabłonek rzęskowy, to wydzielina jest systematycznie przesuwana w kierunku jamy nosowej, co sprawia, że zatoki są chronione przed drobnoustrojami pochodzącymi z gardła oraz nosa.

Zatoki przynosowe są bardzo istotne dla zdrowia organizmu, sprawiają między innymi, że czaszka jest lżejsza, nawilżają oraz ogrzewają powietrze wdychane przez nos. Zapewniają również termoizolację i ogrzewają podstawy czaszki i oczodołu. Dzięki zatokom przynosowym wyrównaniu ulega różnica ciśnienia, gdy dochodzi do jego gwałtownych zmian. Oprócz tego zatoki są także przestrzenią pneumatyczną, która pełni rolę amortyzatora i sprawia, że mózg jest w mniejszym stopniu narażony na urazy.

Czym jest zapalenie zatok?

Zapalenie zatok może pojawić się nawet przy zwykłym przeziębieniu. Pierwsze objawy choroby nie budzą podejrzeń, że z organizmem dzieje się coś złego. Później jednak zaczyna boleć głowa w okolicy czoła i u nasady nosa. Dolegliwości nasilają się w godzinach porannych i przy pochylaniu. Wyleczenie zapalenia zatok nie jest łatwe, ale często nie jest konieczna interwencja lekarska. Warunkiem jest jednak to, że chory zacznie szybko działać. Nieleczone zapalenie zatok może dać bardzo groźne powikłania.

W leczeniu zapalenia zatok wykorzystuje się między innymi środki antybiotyczne. E-recepta online to bardzo szybki i wygodny sposób na otrzymanie dokumentu uprawniającego do wykupienia leków z apteki.

Do zakażenia dochodzi najczęściej bezpośrednio przez błonę śluzową jamy nosowej, jednak możliwa jest również droga krwiopochodna lub zębopochodna. Zapalenie zatok, które objawia się nieżytem i przewlekle cieknącym nosem oraz zatkanymi zatokami, może pojawić się w wyniku zwykłego przeziębienia, infekcji górnych dróg oddechowych, grypy lub sezonowej alergii. Dodatkowo przyczynami zapalenia zatok mogą być suche, zanieczyszczone powietrze, polipy oraz wady anatomiczne (np. skrzywienie przegrody nosowej, zmiany pourazowe nosa i zatok przynosowych).

Podstawowym mechanizmem, który prowadzi do zapalenia zatok jest upośledzenie usuwania wydzieliny z zatok, które może być wynikiem uszkodzenia nabłonka rzęskowego, obecności przeszkody w ujściu zatok do jamy nosowej bądź skutkiem palenia papierosów (w tym przypadku dochodzi do toksycznego upośledzenia nabłonka rzęskowego). Sytuacja ta skutkuje zaleganiem śluzu, co sprzyja rozmnażaniu się bakterii i nadkażeniom bakteryjnym. Zapalenie zatok może być również wynikiem przejścia procesu zapalnego z sąsiedztwa i najczęściej dotyczy to zatoki szczękowej. Ostre zapalenia zatok najczęściej powodują pneumokoki i pałeczki Haemophilus influenzae, zaś przewlekłe zapalenie spowodowane jest przeważnie przez gronkowce złociste, pneumokoki oraz bakterie beztlenowe z jamy ustnej.

Postacie zapalenia zatok

Zapalenie zatok to stan zapalny znajdującej się w nich błony śluzowej. Może się ono rozwinąć w zatoce szczękowej, czołowej, klinowej i sitowej. Wyróżnia się kilka postaci tej choroby:

• ostre zapalenie zatok, którego objawy mogą utrzymywać się nawet przez 4 tygodnie;
• podostre zapalenie zatok trwające od 4 do 12 tygodni;
• przewlekłe zapalenie zatok, które trwa dłużej niż 12 tygodni. Zazwyczaj ma podłoże bakteryjne;
• nawracające zapalenie zatok, o którym można mówić, gdy choroba występuje więcej niż 4 razy do roku. Między każdym jej epizodem musi być więcej niż 8 tygodni przerwy.

Przyczyny zapalenia zatok

Do zakażenia dochodzi przez błonę śluzową jamy nosowej. Odnotowuje się jednak zapalenia zatok, które są krwiopochodne lub zębopochodne. Najczęściej zapalenie, które objawia się katarem, nieżytem oraz zatkanymi zatokami, pojawia się w związku ze zwykłym przeziębieniem, grypą, sezonową alergią lub infekcją dróg oddechowych. Wśród przyczyn choroby można jeszcze wyróżnić wystawienie organizmu na suche i zanieczyszczone powietrze. Warto jeszcze wspomnieć, że niektóre wady autonomiczne, w tym skrzywienie przegrody nosowej oraz zmiany pourazowe nosa i zatok, mogą sprzyjać powstawaniu zapalenia.

Do zapalenia zatok bezpośrednio prowadzi upośledzenie usuwania wydzieliny z zatok. Ma to najczęściej związek z uszkodzeniami nabłonka rzęskowego, wystąpieniu przeszkody w ujściu zatok do jamy nosowej lub z paleniem papierosów (które ma wpływ na upośledzenie nabłonka rzęskowego).

Objawy zapalenia zatok

Pierwsze objawy zapalenia zatok przypominają zwykłe przeziębienie. Później jednak choroba przybiera na sile. U chorego występują problemy z niedrożnością nosa, co sprawia, że ma problem z oddychaniem za jego pomocą. Z nosa cieknie żółto-zielona wydzielina, która spływa po ścianie tylnej gardła i może powodować kaszel. Chory odczuwa również jego ból po obu stronach i u nasady, który nasila się podczas schylania głowy. Ból może być odczuwalny także w okolicy oczu oraz skroni. W niektórych przypadkach pojawia się obrzęk tkanek miękkich wokół oczu. Kolejnymi objawami są zaburzenia węchu oraz podwyższona temperatura. Jeżeli infekcja dotyczy zatok szczękowych, to jej objawem mogą być bóle zębów.

Objawy utrzymujące się przez kilka dni powinny zostać skonsultowane z lekarzem. W gabinecie przeprowadzone zostaną podstawowe badania diagnostyczne. Lekarz rodzinny może skierować pacjenta do laryngologa, który przeprowadzi dalszą diagnostykę.

Nawet zwykłe przeziębienie wymaga, by pacjent odpoczywał w łóżku. Jeżeli nie chcesz narażać swojego stanu zdrowia na pogorszenie się, to powinieneś zdecydować się na L4 online. Jest to bardzo szybki sposób na otrzymanie kilku dni zwolnienia lekarskiego w związku ze złym stanem zdrowia.

Zapalenie zatok – diagnostyka

Rozpoznanie w kierunku zapalenia zatok rozpoczyna się od przeprowadzenia badania przedmiotowego, czyli wywiadu. Początkowo lekarz przygląda się pacjentowi, szukając obrzęków. Sprawdzany jest również stan skóry, bolesność uciskowa oraz wyczucie ruchomości nosa. Następnym etapem jest rynoskopia przednia, dzięki której możliwe jest określenie stanu błony śluzowej. Wykonuje się ją za pomocą specjalnego wziernika, lampy czołowej lub lusterka ze źródłem światła. Rynoskopia to bardzo dobre narzędzie do określenia obecności ropnej wydzieliny i obecności obrzęku, pozwala ona na ocenę przedniej części jamy nosa.

Przy podejrzeniu zapalenia zatok wykonywane jest również badanie endoskopowe. Dzięki niemu można już w pełni ocenić stan nosogardła oraz nosa.

Jeżeli lekarz będzie podejrzewał, że w wyniku zapalenia zatok doszło do powikłań, to zleci badania obrazowe. Nie są one wykonywane, gdy nie ma ku temu powodów. Tylko ciężkie przypadki ich wymagają. Badania obrazowe to:

• RTG – zdjęcie rentgenowskie pozwalają sprawdzić poziom płynu w zatoce. Obecnie RTG nie jest często wykonywanym badaniem przy zapaleniu zatok;
• tomografia komputerowa – można dzięki niej ocenić zakres oraz umiejscowienie zmian patologicznych w zatokach;
• rezonans magnetyczny – jest uzupełnieniem dla tomografii komputerowej i wykonuje się go przy powikłaniach.

Przy diagnostyce wykorzystywane są wytyczne europejskie EPOS 2020. Opracowane zostały one pod patronatem Europejskiego Towarzystwa Rynologicznego. Zgodnie z nimi zapalenie zatok może być brane pod uwagę podczas diagnostyki, gdy:

• występuje niedrożność nosa;
• w nosie znajduje się wydzielina podbawiona;
• występują objawy takie jak ból twarzy lub utrata zmysłu smaku.

Leczenie zapalenia zatok

Leczenie zapalenia zatok uzależnione jest od czynnika, który je wywołał. Początkowo podawane są leki przeciwzapalne, przeciwbólowe oraz przeciwgorączkowe. Następnie zaleca się płukanie nosa roztworem fizjologicznym soli. lub roztworem wody morskiej. Dalsze leczenie farmakologiczne przebiega pod opieką laryngologa. Najczęściej przepisuje on pacjentowi antybiotyk, ale tylko w przypadku, gdy zapalenie zostało wywołanie przez bakterie. W przypadku zakażeń wirusowych nie stosuje się antybiotykoterapii. Terapia przy użyciu antybiotyków nie trwa zazwyczaj dłużej niż 3 tygodnie. Ważne jest jednak, aby pacjent przyjmował także leki osłonowe. Probiotyki, prebiotyk lub synobiotyki chronią florę bakteryjną organizmu i wzmacniają działanie układu odpornościowego.

Przy stwierdzonym zapaleniu zatok przeprowadzane jest również leczenie objawowe. Jego celem jest usunięcie dolegliwości związanych z chorobą na tyle, by pacjent poczuł się lepiej. Zwalcza się między innymi stan zapalny oraz obrzęk śluzówki. Podejmuje się również kroki mające na celu pozbycie się wydzieliny zalegającej w zatokach. W tym celu wykorzystywane są krople do nosa oraz aerozole.

W przypadku zapalenia zatok o podłożu alergicznym pacjent przyjmuje glikokortykosteroidy oraz leki przeciwkohistaminowe.

Należy pamiętać o bezwzględnym stosowaniu się do zaleceń lekarskich, bo zapalenie zatok może powrócić, gdy nie zostanie do końca wyleczone.

Leki, które mogą pomóc na zapalenie zatok

Oto leki najczęściej wykorzystywane w leczeniu zapalenia zatok:

• Amoksiklav;
• Augmentin;
• Levalox;
• Ospamox;
• Ramoclav;
• Bioracef;
• Pronasal;
• Zinnat;
• Flixonase;
• Duomox.

Domowe sposoby na leczenie zatok

W przypadku podejrzenia zapalenia zatok warto udać się do lekarza. Oprócz przepisanych przez niego leków można również skorzystać z domowych sposobów na zatoki. W warunkach domowych wykorzystać można między innymi płukanki oraz irygacje. Oczyszczą one nos i zatoki z zalegającej wydzieliny. W domu dobrze jest przeprowadzać inhalacje za pomocą izotonicznego roztworu słonej wody.załagodzi to ból i sprawi, że nie będzie konieczności zażywania dużych ilości tabletek przeciwbólowych. Pacjent zmagający się z zapaleniem zatok powinien pić duże ilości wody. Pomoże mu to dobrze nawilżyć błonę śluzową zatok, co wpłynie na łatwiejsze pozbywanie się śluzu. W czasie choroby nie należy pić kofeiny i alkoholu, ponieważ te substancje mogą doprowadzić do odwodnienia. Chory powinien na czas trwania zapalenia zatok pozostawać w domu. Jeżeli nie może on udać się do lekarza osobiście, to powinien skorzystać z konsultacji lekarskiej online. Otrzyma on od lekarza zalecenia oraz recepty. Możliwe jest także zwolnienie lekarskie online, gdy pacjent jest zatrudniony na umowę o pracę.

Zapalenie zatok najczęściej nie jest groźne, jeżeli pacjent wcześnie podda się leczeniu. Duża część przypadków nie wymaga konsultacji lekarskiej, ale warto się na nią udać, aby uniknąć powikłań i wykluczyć choroby, które mogą dawać bardzo podobne objawy.