Uczulenie na osy – przyczyny, objawy, leczenie

Uczulenie na osy jest alergią na jad owada. To nieprawidłowa reakcja układu immunologicznego objawiająca się obrzękiem, zaczerwienieniem w miejscu użądlenia. U niektórych osób mogą wystąpić dodatkowe objawy. W skrajnych przypadkach dochodzi do wstrząsu.

Zapamiętaj!

• Uczulenie na osy oznacza uczulenie na składniki jadu.
• Objawy mogą być miejscowe lub ogólnoustrojowe.
• W razie użądlenia warto przemyć skórę wodą z mydłem i wziąć lek przeciwhistaminowy.
• Dobre rezultaty przynosi immunoterapia, czyli odczulanie.
• Uczulenie na jad osy może skutkować wstrząsem anafilaktycznym.

Czym jest uczulenie na osy?

Uważa się, że dużo poważniejsze konsekwencje niesie za sobą użądlenie pszczoły, jednak także jad osy może być przyczyną nieprzyjemnych dolegliwości. Alergia na jad to nieprawidłowa reakcja organizmu na alergeny, substancje znajdujące się w jego składzie. W niektórych sytuacjach może zagrażać życiu pacjenta (prowadzić do wstrząsu anafilaktycznego). W Polsce najczęściej spotyka się reakcje alergiczne spowodowane użądleniem pszczoły lub osy, jednak możliwe jest także uczulenie na jad trzmiela i szerszenia. 

Pszczoła i osa żądlą zupełnie inaczej. Ta pierwsza może użądlić tylko raz, w ciele człowieka pozostawia fragment odwłoka i umiera, osa natomiast może żądlić wielokrotnie, ponieważ nie zostawia żądła w skórze ugryzionej osoby. Co więcej, osa wstrzykuje znacznie mniejszą porcję jadu niż pszczoła. Mimo to pewna grupa osób może po takim kontakcie mieć nieprzyjemne doznania. Wszystko za sprawą konkretnych składników jadu. Uczulać mogą:

• białka;
• peptydy;
• inne substancje niskocząsteczkowe.

Do ukąszeń najczęściej dochodzi wiosną i latem, niekiedy jesienią. Rzadko obserwuje się przypadki reakcji alergicznych na jad zimą, czy użądlenia w nocy, gdy aktywność owadów jest niewielka.

Uczulenie na osy – objawy

Nawet jeśli nie jesteś uczulony na jad, po użądleniu możesz zaobserwować u siebie pewne nieprzyjemne objawy. To najczęściej obrzęk, zaczerwienienie i ból w miejscu użądlenia. Dodatkowo może pojawić się gorączka. Nieco inaczej wygląda sytuacja u osób, które są alergikami. Uczulenie na jad osy spowoduje, że objawy będą znacznie silniejsze. Pacjenci obserwują:

• zaczerwienienie i obrzęk;
• silny ból;
• pokrzywkę;
• świąd;
• ból brzucha, nudności, wymioty, biegunkę;
• zawroty głowy;
• duszności;
• ucisk w klatce piersiowej;
• świszczący oddech;
• zaburzenia mowy;
• osłabienie;
• splątanie.

Może dojść do utraty przytomności, zapaści, a w skrajnych przypadkach do zgonu. 

Specjaliści stosują specjalną klasyfikację objawów ogólnoustrojowych pojawiających się po użądleniu osy:

• I stopień – pokrzywka, świąd, niepokój, osłabienie;
• II stopień – pojawia się przynajmniej jeden objaw z grupy I oraz co najmniej dwa dodatkowe (obrzęk naczynioruchowy, biegunka, wymioty, ból brzucha, zawroty głowy lub ucisk w klatce piersiowej);
• III stopień – pojawia się przynajmniej jeden objaw z grupy II oraz co najmniej dwa dodatkowe (duszności, problemy z mową, chrypka, osłabienie lub splątanie, świszczący oddech, niepokój);
• IV stopień – występuje co najmniej jeden objaw z grupy III oraz przynajmniej dwa dodatkowe (obniżenie ciśnienia krwi, sinica, utrata przytomności, nietrzymanie stolca, moczu, zapaść).

Objawy mogą pojawić się w różnym czasie. Zazwyczaj im wcześniej są zauważalne, tym są bardziej intensywne i gwałtowne. 

Uczulenie na osy – postępowanie

Jeśli po użądleniu wystąpią niepożądane objawy, będą wyjątkowo silne, wzbudzą niepokój, należy skonsultować się z lekarzem. Natychmiastowej pomocy mogą wymagać osoby, które połknęły osę. Niebezpieczne jest również użądlenie w okolicy gardła i jamy ustnej. W łagodniejszych przypadkach można skontaktować się z lekarzem korzystając z konsultacji przez internet. Podczas rozmowy specjalista ma możliwość wystawić receptę (jako e-recepta) i zwolnienie lekarskie online. Doradzi również, jakie działania należy podjąć, by zminimalizować nieprzyjemne objawy. 

Aby złagodzić objawy miejscowe pojawiające się po użądleniu osy, można przyłożyć zimny okład. Miejsce to trzeba przemyć wodą z mydłem, warto także zastosować okład z octu lub cytryny. Innym sposobem jest zastosowanie żelu lub kremu antyseptycznego dostępnego w aptece. Zaleca się też sięgnąć po preparat przeciwhistaminowy jak:

• Zyrtec;
• Hitaxa;
• Clatra;
• Claritine.

W przypadku utraty przytomności, ukąszenia w szyję lub język należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem. 

Uczulenie na osy – leczenie

W leczeniu uczulenia na jad osy stosuje się odczulanie. Immunoterapia polega na podawaniu pacjentowi sukcesywnie zwiększanej dawki wyciągu alergenowego jadu. Celem jest wypracowanie odporności organizmu na jad osy. Odczulanie może trwać kilka lat, jest jednak bardzo skuteczną metodą leczenia.

Pacjentom, u których doszło do utraty przytomności lub innej poważnej reakcji po użądleniu osy, przepisuje się adrenalinę. Musi ona zostać podana w przypadku ponownego kontaktu z jadem owada. 

Jeśli efektem użądlenia jest reakcja miejscowa, pomocne będą leki przeciwhistaminowe. Osoby, które obserwują u siebie reakcję uczuleniową po użądleniu powinny wykonać testy alergiczne. W zależności od objawów należy wdrożyć odpowiednie postępowanie (np. leki antyalergiczne, L4 online, odczulanie).

Jak uniknąć użądlenia?

Aby nie narażać się na nieprzyjemne objawy użądlenia, należy zachować szczególną ostrożność przebywając w miejscach, gdzie kwitną kwiaty. Zawsze należy nosić obuwie, nie spacerować boso po łąkach. Warto też unikać jedzenia i picia słodkich potraw i napojów podczas przebywania na zewnątrz. Jeśli sięgasz po jakiś napój, sprawdź, czy nie ma w nim owada.

Uczulenie na osy może mieć bardzo poważne konsekwencje, dlatego nie należy ignorować żadnych niepokojących objawów. Zawsze warto zdiagnozować problem i nauczyć się właściwego postępowania w razie użądlenia.