Zapalenie zatok u dziecka. Jak leczyć zapalenie zatok przynosowych?

Stan zapalny zatok to infekcja, która może mieć charakter ostry lub przewlekły. Przyczyną mogą być wirusy, bakterie, a rzadziej także grzyby. Leczenie zapalenia uzależnione jest od przyczyny i może obejmować antybiotykoterapię, podawanie sterydów, leków przeciwalergicznych, a także inhalacje i płukanie zatok. Zapalenie zatok u dzieci ma najczęściej podłoże wirusowe. W przypadku najmłodszych pacjentów stan zapalny rozwija się w zatokach szczękowych lub sitowych, raczej nie występuje w zatokach czołowych i klinowych. Związane jest to z rozwojem tych struktur, dopiero około 15. roku życia są bowiem w pełni wykształcone.

Zapalenie zatok u dziecka – jak wygląda?

Zapalenie zatok u dziecka jest jedną z częściej diagnozowanych infekcji górnych dróg oddechowych. Choroba rozwija się zazwyczaj w zatokach szczękowych, które u człowieka wykształcają się jako pierwsze lub w zatokach sitowych, które są dobrze wykształcone już u niemowlaków. Inaczej wygląda sytuacja, jeśli chodzi o zatoki czołowe, które rozwijają się dopiero około 3. miesiąca po narodzinach. Zatoki klinowe powstają natomiast w okolicy 5. urodzin. Z tej przyczyny zapalenie zatok u dzieci może wyglądać różnie w poszczególnych okresach życia.

Zapalenie zatok wiąże się z zablokowaniem ujścia zatok do jamy nosa i utrudnionym odpływem zgromadzonej wydzieliny. U dzieci za rozwój ostrego zapalenia zatok odpowiadają wirusy (rhinowirusy, adenowirusy, wirusy grypy i paragrypy). Objawem będzie bezbarwna i rozrzedzona wydzielina z nosa, która może także spływać po tylnej ścianie gardła. Jeśli dojdzie do nadkażenia bakteryjnego, wydzielina zmienia swój charakter – staje się gęsta, przybiera kolor żółty lub zielonkawy. Upośledzona drożność nosa sprawia, że dzieci mają problem ze swobodnym oddychaniem, nie mogą spać, a czasem nawet jeść. Oczywiście u każdego dziecka przebieg choroby może wyglądać nieco inaczej. W przypadku dolegliwości trwających do 12 tygodni mówi się o ostrym zapaleniu zatok, a gdy objawy trwają dłużej, infekcja przechodzi w stan przewlekły.

Zapalenie zatok przynosowych – objawy

Choroba zatok może przebiegać inaczej u każdego dziecka, jednak wyróżnia się grupę objawów, które każą podejrzewać zapalenie zatok przynosowych. Podczas infekcji dochodzi do obrzęku błony śluzowej nosa, co uniemożliwia swobodny odpływ wydzieliny. Główne objawy zapalenia zatok to:

• zwiększona ilość wydzieliny – w przypadku infekcji wirusowej jest rzadsza i bezbarwna, a w zakażeniu bakteryjnym pojawia się ropna wydzielina (gęsta, o żółtym lub zielonym zabarwieniu);
• uczucie zatkanego nosa, trudności z oddychaniem – mniejsze dzieci mogą być marudne, odmawiają jedzenia;
• spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła powodujące podrażnienia i kaszel;
• upośledzenie lub utrata węchu;
• silny, uporczywy ból głowy umiejscowiony w okolicy nosa, oczodołów, policzków, szczęki, czasem także czoła (rzadziej);
• stan podgorączkowy w zakażeniu wirusowym, wysoka gorączka (powyżej 39 stopni) przy zakażeniu bakteryjnym;
• kichanie i katar;
• bóle mięśni i stawów;
• uczucie rozbicia, zmęczenie;
• marudność;
• brak apetytu;
• dreszcze;
• obrzęk nasady nosa;
• obrzęk powieki;
• pogorszenie jakości widzenia.

Zapalenie zatok sitowych u dziecka

Dość często występującym rodzajem infekcji zatok u małych dzieci jest zapalenie zatok sitowych. Tego rodzaju choroba nie dotyczy dorosłych pacjentów. Skąd bierze się schorzenie u maluchów? Najczęściej dochodzi do przeniesienia zakażenia z zatok szczękowych, a następnie do rozwoju nadkażenia bakteryjnego. Za infekcję odpowiadają zwykle bakterie Haemophilus influenzae lub pałeczki hemofilne typu B. To patogeny wyjątkowo niebezpieczne dla małych dzieci, dlatego często dochodzi do powikłań zapalenia zatok sitowych w postaci:

• obrzęku powiek;
• zapalenia tkanek miękkich;
• ropnia oczodołu;
• zakrzepowego zapalenia zatoki jamistej mózgu.

Zapalenie zatok może przejść również w zapalenie oskrzeli, płuc czy ucha. Dlatego też nigdy nie należy bagatelizować niepokojących objawów i trzeba jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. Jeśli rodzic potrzebuje opieki na dziecko, może skorzystać z telekonsultacji, podczas której zostanie wystawione zwolnienie lekarskie online (może zostać wypisana także e-recepta). Malucha, który wymaga leczenia, jak najszybciej powinien zobaczyć specjalista.

Jak leczyć zapalenie zatok u dziecka?

Jakie są sposoby leczenia zapalenia zatok u najmłodszych? Ogólne zasady postępowania nie różnią się znacznie w przypadku dzieci i dorosłych. Lekarz może zalecić inhalacje na zatoki, płukanie zatok, ciepłe okłady, leki przeciwzapalne i przeciwalergiczne (jeśli podłożem choroby jest alergia), leki obkurczające śluzówkę. Domowe sposoby to również nawilżanie powietrza, nawadnianie małego pacjenta, smarowanie okolic otworu nosowego maścią majerankową. Podawane są także leki mukolityczne, których zadaniem jest rozrzedzenie wydzieliny, co ułatwia jej usunięcie.

W leczeniu zatok stosuje się również antybiotyki. Wskazaniem jest bakteryjny charakter infekcji. Antybiotyki podaje się zawsze zgodnie z zaleceniami lekarza i tylko pod jego ścisłą kontrolą. W trakcie antybiotykoterapii maluchom podaje się także probiotyki, które mają chronić florę bakteryjną jelit. Antybiotyki zalecane na chore zatoki to:

• Zinnat;
• Duomox;
• Amoksiklav;
• Bioracef;
• Augmentin.

Kiedy leczenie objawowe nie pomaga?

Jeśli stosowane sposoby nie są skuteczne, a objawy nie ustępują lub nasilają się, konieczne może być poszerzenie diagnostyki o wymaz z gardła i nosa (rzadziej), testy alergiczne, badanie laryngologiczne (ocena migdałków). Niekiedy zlecane są badania z krwi oraz badania obrazowe (w skomplikowanych przypadkach). Skuteczne leczenie jest zawsze wynikiem doboru właściwych leków do danego przypadku – to zaś wymaga postawienia prawidłowej diagnozy. Być może u dziecka doszło już do rozwoju przewlekłego zapalenia zatok, dlatego objawy nawracają, a stan zdrowia poprawia się na krótko.

Przewlekłe zapalenie zatok u dziecka

Zapalenie zatok u dziecka może mieć charakter przewlekły. Kiedy rozpoznaje się tego rodzaju infekcję? Podstawą jest długotrwałe występowanie objawów (ponad 12 tygodni). Mają one zazwyczaj niewielkie nasilenie – zatkanie, wydzielina z nosa, ból w okolicy twarzy, upośledzenie węchu. Postawienie prawidłowej diagnozy w przypadku najmłodszych może być utrudnione, ponieważ inne choroby mogą dawać podobne objawy. Zapalenie zatok różnicuje się z przerostem migdałka gardłowego, alergicznym nieżytem nosa, refluksem żołądkowo-przełykowym itp. Pod uwagę należy brać również inne choroby ogólnoustrojowe, choroby uszu, a także wady anatomiczne (skrzywienie przegrody nosa, inna anomalie), zaburzenia odporności. Bardzo często zdarza się, że objawy przewlekłego zapalenia zatok mijają wraz z wiekiem, gdy układ odpornościowy dojrzeje.

Jak lekarz rozpoznaje chore zatoki?

Badanie lekarskie opiera się na zebraniu wywiadu i analizie objawów. Lekarz ogląda również wnętrze jam nosowych, a czasem zatok. Ostre zapalenie błony śluzowej nosa i zatok diagnozuje się, jeśli występują dwa spośród czterech głównych symptomów. Objawy kliniczne, które bierze pod uwagę specjalista, to:

• blokada, niedrożność nosa;
• występowanie wydzieliny – wyciek z nosa przedni lub tylny (po ścianie gardła);
• ból i rozpieranie w okolicy twarzy;
• upośledzenie lub utrata węchu.

Zazwyczaj nie zaleca się rutynowego wykonywania badań obrazowych (RTG, tomografia, rezonans) czy wymazów z nosogardła.

Jak chronić dziecko przed zapalenie zatok?

Jak postępować, by uniknąć rozwoju zapalenia zatok? Przede wszystkim warto dbać o odporność malucha. Inne działania, które mogą podejmować rodzice, to:

• unikanie kontaktu z osobami, które mają objawy infekcji górnych dróg oddechowych;
• przestrzeganie reżimu sanitarnego – częste i dokładne mycie rąk;
• korzystanie ze szczepień ochronnych;
• utrzymywanie stałej temperatury w pomieszczeniach;
• nawilżanie powietrza, zwłaszcza w sezonie grzewczym;
• podawanie dziecku odpowiedniej ilości płynów;
• unikanie przebywania w zadymionych pomieszczeniach;
• nienarażanie na czynniki wywołujące alergię.

Dziecko, które ma objawy zapalenia zatok, powinno zostać w domu (rodzic może skorzystać z L4 online). Ważny jest odpoczynek i sen. Pomoże również dobrze zbilansowana dieta bogata w warzywa i owoce.

Zapalenie zatok u dziecka – męcząca dolegliwość

Zapalenie zatok u dziecka nigdy nie powinno być lekceważone. Nie tylko dlatego, że nieleczone może prowadzić do poważnych komplikacji (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie oskrzeli, płuc, problemy ze wzrokiem itd.), lecz także z tej przyczyny, że zwyczajnie utrudnia normalne funkcjonowanie. Katar, zatkany nos nie pozwalają swobodnie oddychać, spać czy jeść. U maluchów choroba może przybrać ciężki przebieg z wysoką gorączką i złym samopoczuciem. Jeśli domowe metody nie przynoszą efektów, należy udać się do lekarza.

Zapalenie zatok może przytrafić się dorosłym i dzieciom. Objawy są bardzo podobne, jednak to najmłodsi przechodzą infekcję ciężej (zwłaszcza najmniejsze dzieci). Każdy przypadek należy potraktować poważnie, aby zminimalizować ryzyko wystąpienia powikłań.