Otyłość

Tkanka tłuszczowa jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Stanowi warstwę izolacyjną, zabezpieczającą przed wychłodzeniem i jest swoistym magazynem zapasowej energii. Poza tym wspomaga pracę układu odpornościowego, a także pozwala utrzymać prawidłowy poziom hormonów. Zbyt mocna redukcja tkanki tłuszczowej jest niebezpieczna dla zdrowia, jednak jej nadmiar również nie sprzyja organizmowi. Otyłość i nadwaga to problem, który dotyczy całej populacji – zarówno dorosłych, jak i dzieci. Wielu specjalistów coraz częściej otwarcie wspomina o prawdziwej epidemii.

Jaka powinna być zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie?

Jak określić, czy masa ciała człowieka jest prawidłowa? Dorośli są klasyfikowani według wskaźnika masy ciała BMI. U dzieci określa to siatka centylowa, czyli wykres stworzony na podstawie statystyk, który służy lekarzowi do określania BMI maluchów i młodzieży w stosunku do ich równolatków. Aby obliczyć wysokość BMI, należy swoją wagę wyrażoną w kilogramach podzielić przez wzrost podany w metrach i podniesiony do kwadratu. Jeśli wynik jest wyższy niż 29,9 kg/m² mówimy już o otyłości – natomiast wskaźnik pomiędzy 24,9 a 29,9 kg/m². rozpoznawany jest jako nadwaga. Warto poznać również wartości procentowe, według których tkanka tłuszczowa zdrowego mężczyzny powinna stanowić 15% masy jego ciała, natomiast u kobiet ta wartość może wynosić nawet 20-25%. Wskaźnik BMI nie jest wiarygodny na przykład u kobiet w ciąży oraz sportowców i osób mających rozbudowane mięśnie. Wtedy do określenia stopnia otyłości służy właśnie pomiar zawartości tłuszczu w organizmie lub zmierzenie obwodu talii.

Otyłość jako choroba przewlekła

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała otyłość za chorobę. Co więcej, jest to przypadłość, którą trudno wyleczyć. Kiedy przejdzie w zaawansowane stadium, redukcja masy ciała przez samą aktywność fizyczną i dietę okazuje się bardzo trudna. Wtedy konieczne bywa wdrożenie bardziej zaawansowanych działań. Jak podkreślają specjaliści zajmujący się leczeniem otyłości, jest to przewlekła przypadłość. Nie ustępuje bowiem samoistnie, ma również tendencję do nawracania, dlatego jej leczenie trwa właściwie przez całe życie pacjenta.

Otyłość – jakie powoduje powikłania?

To bardzo niebezpieczna choroba, która wpływa nie tylko na samopoczucie czy pewność siebie. Należy też pamiętać o szeregu powikłań otyłości, ponieważ wysoka masa ciała powoduje wiele schorzeń. Osoby otyłe mają duży problem ze stawami i kośćmi. Na skutek zbytniego obciążenia dochodzi do ich degradacji – zazwyczaj najbardziej cierpią kolana. Poza tym otyłość zwiększa ryzyko zawału serca, udaru mózgu czy innych chorób sercowo-naczyniowych. Dzieje się tak, ponieważ tłuszcz odkłada się nie tylko w newralgicznych strefach, takich jak brzuch, ale m.in. w naczyniach krwionośnych. Utrudniają one przepływ krwi, co zaburza pracę narządów wewnętrznych i skutkuje dalszym pogorszeniem stanu zdrowia. Najczęstsze choroby, które towarzyszą otyłości to:

• cukrzyca typu 2;
• insulinooporność;
• nadciśnienie tętnicze;
• zaburzenia hormonalne;
• żylaki;
• zwyrodnienia kręgosłupa oraz stawów;
• bezdech senny;
• kamica pęcherzyka żółciowego;
• problemy psychologiczne, na przykład depresja, lęki, zaburzenia snu;
• niepłodność, kłopoty z donoszeniem ciąży.

Przyczyny nadwagi i otyłości

Nadwagi nie można utożsamiać z otyłością – mimo że dotyczą zwiększonej masy ciała, są to dwa różne schorzenia charakteryzujące się nadmiarem tkanki tłuszczowej. Zazwyczaj nadwagę można zwalczyć poprzez zmianę stylu życia i nawyków żywieniowych. Jednak jeśli to nie nastąpi, wtedy istnieje ryzyko, że przerodzi się w o wiele bardziej niebezpieczną otyłość. Przyczyny tego stanu nigdy nie są jednoznaczne, wpływ na znaczny przyrost masy ciała ma kilka różnych czynników.

Czynniki środowiskowe

Jest to bardzo pojemne pojęcie, pod którym kryje się wiele przyczyn determinujących występowanie otyłości. Nieprawidłowe podejście do jedzenia może być wywoływane przez czynniki, które znajdują się w otoczeniu chorego. Głównym „winowajcą” są tu błędy żywieniowe, które polegają na spożywaniu zbyt obfitych, kalorycznych posiłków. Otyłości sprzyjają również unikanie śniadań, nieregularne pory jedzenia, a także późna kolacja. To jednak nie wszystko, co może do niej doprowadzić– oprócz nieprawidłowych nawyków żywieniowych wśród czynników środowiskowych wyróżniamy także:

• unikanie aktywności ruchowej;
• zajadanie stresu;
• zaburzenia nastroju.

Predyspozycje genetyczne

Niekiedy otyłość zapisana jest w genach – odpowiedzialny za to ma być gen FTO. To jednak bardzo duże uproszczenie, ponieważ dziedziczenie tej choroby odbywa się najczęściej na zasadzie nabywania wzorców. Na rozwój otyłości mogą wpływać na przykład nieprawidłowe nawyki wyniesione z domu. Oprócz tego wspomniany FTO to tylko jeden z kilkuset genów warunkujących nadwagę, a według ustaleń naukowców na całym świecie odnotowano tylko 200 przypadków, w których to one odpowiadały za rozwój choroby.

Otyłość wywołują choroby

Przyczyn otyłości można dopatrywać się we wcześniej występujących chorobach. Wśród nich należy wymienić między innymi zespół Cushinga. Powoduje on nadmierne wydzielanie hormonu, jakim jest kortyzol, co z kolei wpływa na zwiększone łaknienie i niekontrolowane przybieranie na wadze. Rozwojowi otyłości mogą sprzyjać również inne dolegliwości. Narażone są na nią na przykład kobiety, które cierpią na zespół policystycznych jajników, a także osoby z nieleczoną niedoczynnością tarczycy. Może się pojawiać również przy chorobach ośrodkowego układu nerwowego i podwzgórza.

Predyspozycje psychologiczne

Zdarza się również, że do niekontrolowanego spożywania pokarmów popychają czynniki emocjonalne. W przypadku obniżonego samopoczucia lub depresji niektórzy sięgają po słodycze, przekąski czy alkohol. Jeżeli takie zachowania się utrwalą, prowadzą do otyłości. Warto też wspomnieć o zespole kompulsywnego jedzenia, który jest reakcją na negatywne emocje (smutek, samotność, lęk, zdenerwowanie). Wtedy nie liczy się ilość ani jakość pokarmu, ale potrzeba ukojenia i wypełnienia pustki. Problem otyłości może wywoływać również uzależnienie od jedzenia. Są na nie narażone zwłaszcza osoby, które w ten sposób szukają ucieczki od swoich trosk.

Klasyfikacja otyłości

Otyłość można podzielić na kilka rodzajów, także z uwzględnieniem jej przyczyn czy miejsca gromadzenia się tłuszczu. Biorąc to pod uwagę, mówimy między innymi o otyłości brzusznej, obarczonej największym ryzykiem powikłań metabolicznych. Bardzo często występuje u mężczyzn – nie jest to oczywiście regułą. Natomiast dla kobiet najbardziej charakterystyczna wydaje się otyłość pośladkowo-udowa.

Typy otyłości według BMI

Wskaźnikiem, którym powszechnie posługują się lekarze, by określić rodzaj otyłości, jest BMI. Według niego możemy wyróżnić:

• otyłość I stopnia (pomiędzy 30 a 34,9 BMI);
• otyłość II stopnia (pomiędzy 35 a 39,9 BMI);
• otyłość III stopnia (od 40 BMI).

Jeśli wskaźnik przekroczy 40 BMI, wtedy sytuacja staje się niebezpieczna. Wtedy rekomendowany jest zabieg bariatryczny.

Rodzaje otyłości ze względu na przyczynę

Otyłość to choroba, którą można klasyfikować także ze względu na przyczynę. Wtedy mówimy o otyłości prostej (nazywanej też pierwotną lub samoistną), wywoływanej przez czynniki środowiskowe. Najczęstszym powodem są zbyt kaloryczne, źle zbilansowane posiłki oraz niedotrzymywanie ich pór. Kolejnym rozróżnieniem jest otyłość wtórna, bardzo często związana z występowaniem innych chorób.

Leki, które mogą pomóc na otyłość i nadwagę

Przyjmowanie leków to jeden ze sposobów radzenia sobie z otyłością. Osoby z nadwagą lub otyłością powinny jednak zdawać sobie sprawę, że nie znajdą specyfiku, który rozwiąże wszystkie ich problemy. U chorych na otyłość pomagają one jednak ograniczyć apetyt i zapanować nad liczbą przyjmowanych kalorii. Na rynku dostępne są między innymi:

• Mysimba;
• Saxenda;
• Xenical.

Leczenie otyłości

Farmakologia to tylko jeden ze sposobów leczenia otyłości u dzieci i osób dorosłych. Nigdy nie stanowi wyłącznej metody, jaką stosują lekarze. Terapia powinna opierać się na dokładnej diagnostyce, która pozwoli znaleźć przyczynę, by później można było ustalić dokładny plan postępowania. Zazwyczaj leczenie otyłości łączy leki, psychoterapię, dietę, a niekiedy też bardziej inwazyjne działania.

Niezbędna jest pomoc dietetyka

Aby poradzić sobie z otyłością, konieczne jest przejście na dietę. Nie oznacza to jednak głodzenia się! Należy zadbać o to, by przy zmniejszonej liczbie kalorii, dostarczać organizmowi potrzebnych składników odżywczych. Posiłek powinien być nie tylko dietetyczny, ale też odpowiednio zbilansowany pod względem zawartości tłuszczy, białek oraz węglowodanów. Trzeba też pamiętać o spożyciu odpowiedniej porcji owoców i warzyw. W tym celu najlepiej spotkać się z dietetykiem. Przyjmuje się, że najzdrowiej jest gubić do 1 kg wagi ciała.

Aktywność fizyczna

Spalanie tłuszczu i budowanie masy mięśniowej nie musi odbywać się na siłowni. Na początek wystarczą regularne spacery czy pływanie. Są to aktywności, które nie obciążą układu mięśniowo-szkieletowego, a pomogą w powrocie do sprawności. Z czasem można spróbować bardziej zaawansowanych ćwiczeń. To nie tylko krok to poprawy jakości życia, ale także zaakceptowania siebie. Osoby otyłe często mają z tym problem.

Pomoc psychologiczna

Wsparcie psychologiczne w walce z chorobą to nieoceniona pomoc. Zwłaszcza jeżeli otyłość wiąże się z depresją lub innymi problemami natury mentalnej. Dlatego, zamiast samotnie radzić sobie z trudnym procesem powrotu do zdrowia, warto udać się na terapię psychologiczną. Bardzo często są to spotkania grupowe, ale można znaleźć również indywidualnego terapeutę.

Operacja bariatryczna

Leczenie operacyjne stosowane jest u pacjentów, u których wykryto otyłość III stopnia. Operacja bariatryczna polega na resekcji fragmentu żołądka lub jelita. Stanowi jednak ostateczność i jest wykonywana wtedy, kiedy inne metody zawiodły. Oprócz tego istnieje kilka przeciwwskazań, takich jak:

• zaburzenia psychiczne;
• depresja;
• uzależnienie od leków i alkoholu;
• choroby, które zagrażają życiu.

Otyłość to choroba, z którą zmaga się duża część populacji. Wiąże się z nadmiernym apetytem, ale może jednocześnie stanowić pochodną problemów zdrowotnych – zarówno fizycznych, jak i psychicznych. Leczenie oparte jest na zmodyfikowaniu nawyków żywieniowych, wprowadzeniu do życia chorego zdrowej dawki ruchu, a także zastosowaniu odpowiednich leków. Niekiedy konieczna bywa operacja, jednak i ona musi oznaczać pożegnanie się z destrukcyjnymi przyzwyczajeniami.