Egzema

Egzema to stan zapalny skóry, który zostaje wywołany czynnikami zewnętrznymi lub wewnętrznymi. W przebiegu choroby na skórze pojawiają się rumień, pęcherze, wysięk. Uciążliwą dolegliwością jest świąd. Każdy przypadek egzemy jest inny – zmiany obejmują różne części ciała, świąd może być niewielki, ale także bardzo silny, powodujący nieustanne rozdrapywanie zmienionych chorobowo miejsc. Wyróżnia się wiele rodzajów tego problemu, np. wyprysk atopowy czy łojotokowy. W leczeniu istotne jest unikanie czynnika drażniącego, który nasila objawy. Znaczenie ma również prawidłowa pielęgnacja skóry i dobór właściwych kosmetyków. W niektórych przypadkach konieczne jest zastosowanie leków – maści czy preparatów przeciwalergicznych.

Czym jest egzema?

Egzema nie jest jednostką chorobową, obejmuje bowiem wiele różnych rodzajów wyprysków skórnych. Stan zapalny skóry wywołany może być czynnikami zewnętrznymi lub wewnątrzpochodnymi. Specjaliści wyróżnili dwie grupy schorzeń – egzemę egzogenną, czyli kontaktową, a także egzemę endogenną, zwaną inaczej konstytucjonalną. Przyczyną pierwszej z nich jest narażenie na działanie konkretnego drażniącego czynnika zewnętrznego, natomiast w przypadku drugiej najważniejszą rolę odgrywają uwarunkowania genetyczne, czyli skłonności organizmu. Zdarza się jednak, że mimo iż pacjent cierpi z powodu egzemy endogennej, objawy choroby mogą ulegać zaostrzeniu pod wpływem konkretnych czynników. Z czasem jeden rodzaj egzemy może przejść w drugi. Podrażnienia mogą być spowodowane przez:

• substancje chemiczne zawarte w detergentach, kosmetykach itp.;
• metale;
• guma;
• tkaniny;
• tworzywa sztuczne;
• leki;
• zimne i suche powietrze.

Negatywny wpływ na kondycję skóry mogą mieć powszechnie występujące substancje chemiczne, które działają drażniąco także na zdrowy naskórek, ale także czynniki alergiczne, które z zasady nie są szkodliwe, ale organizm błędnie je identyfikuje i uruchamia mechanizm obronny (objawy alergii).

Jak wygląda egzema? Objawy choroby

U każdego chorego egzema może wyglądać inaczej. Objawy mogą mieć też różne nasilenie i pojawiać się w różnych częściach ciała. Najbardziej uciążliwy symptom, który może nawet utrudniać normalne funkcjonowanie, to świąd. W niektórych przypadkach dolegliwość jest umiarkowana, jednak niekiedy zmusza chorego do ciągłego drapania, co prowadzi do naruszenia zmian skórnych i nasilenia stanu zapalnego. Zjawisko to doczekało się nawet specjalnego określenia „cykl swędzenia i zadrapania”. Swędzenie jest jednak tylko jednym z problemów, z jakimi muszą mierzyć się chorzy. Dodatkowo pojawia się zaczerwienienie skóry, a powstające grudki wysiękowe i pęcherzyki mogą pękać, by następnie przechodzić w strupki. Skóra osób z egzemą jest pogrubiała, wysuszona, często się łuszczy. Przebieg choroby może być ostry i przewlekły. Zmiany pojawiają się i ustępują dość szybko, z następującymi po sobie fazami remisji i zaostrzeń objawów.

Etapy powstawania egzemy

W przebiegu egzemy wyróżniono dwie podstawowe fazy – etap indukcji, kiedy alergeny wnikają do skóry i łączą się z białkami, a także etap drugi, gdy dochodzi do rozwoju reakcji alergicznej i pojawienia się zmian na skórze. Na czym polega mechanizm powstawania choroby? Wiąże się z nadmierną reakcją organizmu, a także jego niezdolnością do naprawy uszkodzonej bariery skórnej. Przyczyną są mutacje w genie filagryny, która koduje białko niezbędne do utrzymania ciągłości naskórka. Nieprawidłowość ta powoduje zaburzenia hydratacji, sprawia, że skóra staje się sucha i nie stanowi wystarczającej bariery dla czynników drażniących i alergenów. Mogą one z łatwością wnikać w głąb skóry, powodując reakcję alergiczną. W zależności od nasilenia objawów egzema może przybrać postać:

• ostrą z rumieniem (pojawiającym się niedługo po kontakcie z alergenem), a także ze zmianami w postaci ropiejących drobnych pęcherzyków;
• podostrą z lekkim łuszczeniem się zmian;
• przewlekłą z bardzo silnym świądem, intensywnym łuszczeniem naskórka, powstawaniem wykwitów wtórnych.

Rodzaje egzemy – kontaktowy wyprysk alergiczny i z podrażnienia

Specjaliści wyróżniają kilka rodzajów egzemy, które różnią się między sobą przebiegiem i objawami. Najczęstszym typem schorzenia jest egzema kontaktowa (wyprysk kontaktowy), która pojawia się na skutek ekspozycji skóry na alergen. Zazwyczaj wystarczy wyeliminować przyczynę, aby zmiany ustąpiły nie pozostawiając żadnego śladu. Jednym z podrodzajów jest wyprysk kontaktowy niealergiczny, gdzie czynnikiem drażniącym jest jakaś inna substancja – egzema z podrażnienia to aż 80% przypadków egzemy kontaktowej. Różnica polega na tym, że nie powoduje ona reakcji alergicznej. Komórki skóry zostają uszkodzone na skutek działania detergentów, kosmetyków, wełny czy biżuterii z dodatkiem niklu.

Atopowe zapalenie skóry (AZS) – przyczyny i objawy

AZS (czyli atopia, atopowe zapalenie skóry, wyprysk atopowy) to jeden z rodzajów egzemy. To przewlekły i nawracający stan, który dotyka zarówno dorosłych, jak i najmłodsze dzieci. Często występuje w połączeniu z alergią pokarmową, astmą oskrzelową lub alergicznym nieżytem nosa. AZS może pojawić się już we wczesnym dzieciństwie. Prawdopodobieństwo zachorowania wzrasta, jeżeli chory jest także rodzic. Atopowe zapalenie skóry charakteryzuje się występowaniem okresów remisji i nawrotów. Zaostrzenie objawów ma najczęściej miejsce wiosną i latem, natomiast ich zmniejszenie lub ustąpienie obserwuje się w okresie letnim. AZS powoduje uporczywy świąd, suchość i rumień skóry, które mogą znacznie obniżać komfort codziennego funkcjonowania. Zmiany mają charakter wyprysku, skóra ulega lichenizacji. Aby można było zdiagnozować atopowe zapalenie skóry, muszą zostać spełnione 3 kryteria główne oraz przynajmniej 3 dodatkowe.

AZS – kryteria główne

Wyróżniono cztery kryteria główne, które pozwalają zdiagnozować atopowe zapalenie skóry. Są nimi:

• świąd skóry;
• atopia w wywiadzie (np. u jednego z rodziców);
• typowe umiejscowienie zmian – u dzieci głównie kark, nadgarstki, policzki, zgięcia łokci i kolan; u dorosłych także na grzbietach rąk, twarzy i szyi;
• przewlekły i nawrotowy przebieg choroby.

AZS – kryteria dodatkowe

Kryteria dodatkowe, czyli tzw. mniejsze, to cała grupa objawów:

• sucha skóra;
• tzw. rybia łuska lub rogowacenie przymieszkowe;
• wyprysk sutków;
• nieswoisty wyprysk rąk i stóp;
• nawracające zapalenie spojówek;
• zacienienie wokół oczu;
• rumień twarzy;
• łupież biały;
• przedni fałd szyi;
• zapalenie czerwieni warg;
• nawracające zakażenia skóry;
• zaćma podtorebkowa;
• stożek rogówki;
• podkreślenie mieszków włosowych;
• przedni fałd szyjny

W zdiagnozowaniu atopowego zapalenia skóry pomogą również dodatnie wyniki punktowych testów skórnych i zwiększone stężenie IgE. Istotną przesłanką do jego stwierdzania będzie też zaostrzanie zmian pod wpływem stresu oraz świąd skóry po spoceniu. Pod uwagę brane są również występowanie nietolerancji pokarmowej oraz czas pojawienia się pierwszych zmian (wczesny wiek).

Czym jest wyprysk potnicowy?

Do form egzemy zalicza się także wyprysk potnicowy, który najczęściej pojawia się u dorosłych przed 40. rokiem życia. Występuje na dłoniach i stopach, a objawia się wytępowaniem niewielkich pęcherzyków i świądem. Zdarza się, że zmiany przybierają postać dużych, wypełnionych treścią pęcherzy, które pękają i w efekcie powodują dolegliwości bólowe. Choć nie do końca poznano przyczyny egzemy tego rodzaju, zaobserwowano, że częściej dokucza osobom, które zmagają się z katarem siennym, AZS, grzybicą skóry.

Wyprysk łojotokowy i wyprysk podudzi jako rodzaj egzemy

Wyprysk łojotokowy to inaczej łojotokowe zapalenie skóry. Jest związane z nadmiernym gromadzeniem się łoju. Specjaliści upatrują jego przyczyn w zaburzeniach gospodarki hormonalnej. Zmiany są rumieniowate, złuszczające, pojawiają się charakterystyczne żółte strupy, które mogą przypominać łupież. Łojotokowe zapalenie skóry występuje u dorosłych oraz u niemowląt. Tego rodzaju wyprysk ma tendencję do nawrotów. Kolejnym rodzajem egzemy jest wyprysk podudzi, związany z niewydolnością żylną i żylakami. Często towarzyszy on owrzodzeniom.

Pielęgnacja skóry z egzemą

W leczeniu egzemy, jak każdej innej choroby skóry, ważną rolę odgrywa pielęgnacja. Trzeba pamiętać, że o podrażnienie skóry nie jest trudno, dlatego ze szczególną uwagą należy wybierać kosmetyki używane na co dzień. Te dotychczas stosowane trzeba zastąpić emolientami, delikatnie myjącymi preparatami, które nie wysuszają i nie ściągają skóry. Kosmetyki nie powinny zawierać substancji zapachowych, konserwantów, barwników ani metali. Emolienty nawilżają i zmniejszają podatność na działanie szkodliwych czynników. Istotne jest to, że skóra z egzemą wymaga nawilżenia i natłuszczenia. Odpowiednio dobrane kosmetyki pomogą również złagodzić świąd i zmniejszyć zaczerwienienie, a także ochronią przed nadmierną utratą wilgoci, wzmacniając barierę ochronną naskórka. Odpowiednia pielęgnacja skóry z problemami ma kluczowe znaczenie i jest wsparciem właściwego leczenia, które zaordynuje lekarz specjalista – wizyta u dermatologa często okazuje się niezbędna.

Jak wygląda leczenie egzemy?

Nadwrażliwość skutkująca powstawaniem męczących zmian skórnych wymaga często konsultacji ze specjalistą – dermatologiem, alergologiem. Lekarz nie tylko postawi diagnozę, ale wdroży odpowiednie leczenie i udzieli informacji, jak na co dzień radzić sobie z egzemą. Zaawansowane objawy mogą utrudniać normalne funkcjonowanie, a zmiany skórne pogarszają samopoczucie, sprawiają, że chorzy izolują się, rezygnują z życia towarzyskiego. Jakie domowe metody postępowania z nadwrażliwą skórą można polecać chorym? Przede wszystkim:

• noszenie ubrań wykonanych z materiałów naturalnych;
• stosowanie rękawiczek ochronnych podczas prac z chemikaliami, detergentami i unikanie drażniących substancji;
• stosowanie ochrony przeciwsłonecznej;
• próbowanie nowych kosmetyków na niewielkim fragmencie skóry;
• unikanie przegrzania skóry.

Leki, które mogą pomóc na egzemę

Niezależnie od tego, czy egzema ma podłoże alergiczne, czy o rozwoju choroby zadecydowały czynniki genetyczne (wrodzona skłonność), wymaga odpowiedniego postępowania, a często także leczenia. Zmiany chorobowe mogą oznaczać konieczność zastosowania specjalnych leków – maści, kremów, a nawet preparatów przeciwalergicznych. Jakie leki zadziałają skutecznie na najczęściej występujące objawy jak świąd, obrzęk skóry, silny rumień? Lekarz w trakcie wizyty może zalecić:

• Elocom;
• Elidel;
• Clobederm.

Stosowane miejscowo leki na egzemę pomagają łagodzić uciążliwe objawy. Przy zaawansowanych zmianach konieczne może okazać się włączenie kortykosteroidów, a w przypadku rozwoju infekcji – wdrożenie antybiotykoterapii.

Walka z egzemą nie zawsze jest łatwa. Warto jednak szukać pomocy u specjalisty, by poprawić komfort życia i zapobiec nasilaniu się objawów. Istnieje grupa leków o skutecznym działaniu, jednak terapię zawsze należy wspierać odpowiednią pielegnacją skóry. Ważne kwestie to profilaktyka, unikanie czynników drażniących, ochrona skóry przed słońcem, wiatrem czy ograniczenie kontaktu z substancjami chemicznymi.