Nadciśnienie

Nadciśnienie tętnicze jest chorobą cywilizacyjną, która bardzo często występuje w krajach wysoko rozwiniętych, również w Polsce. Szacuje się, że na tę przypadłość cierpi w Polsce nawet co trzecia osoba. Choroba potrafi przez długi czas nie dawać żadnych objawów, dlatego często pozostaje nieleczona. Wielu pacjentów bagatelizuje swoje dolegliwości i nie przyjmuje leków lub robi to nieregularnie. W konsekwencji nadciśnienie odbija się negatywnie na zdrowiu. Powikłania związane z tym schorzeniem mogą być bardzo niebezpieczne, więc warto dowiedzieć się o nim jak najwięcej.

Nadciśnienie tętnicze – statystyki

Liczba osób dorosłych, które cierpią na nadciśnienie, w ciągu 30 lat podwoiła się. Jeszcze w roku 1990 na to schorzenie cierpiało 650 milionów pacjentów, obecnie jest to już ponad 1,3 miliarda osób. Chociaż medycyna poczyniła znaczne postępy w leczeniu tej choroby, to w wielu krajach pacjenci nadal nie mają dostępu do leków zmniejszających ciśnienie (dotyczy to przede wszystkim państw o niskim i średnim stopniu rozwoju). W Europie wskaźnik zachorowań na nadciśnienie tętnicze pozostaje bardzo wysoki w krajach takich jak Polska, Chorwacja i Węgry. Badania wskazują też, że w najlepiej rozwiniętych europejskich krajach, czyli w Hiszpanii, Szwajcarii oraz Wielkiej Brytanii, notuje się najniższe wskaźniki zachorowalności.

Czym jest nadciśnienie tętnicze?

Krążenie krwi w organizmie wymuszone jest przez serce, które działa jak pompa. Ten zamknięty system sercowo-naczyniowy funkcjonuje podobnie do rur o bardzo zróżnicowanej średnicy. Składają się na niego tętnice oraz żyły. Ciśnienie tętnicze to napór krwi na ściany naczyń. Najważniejszą część całej tej architektury stanowi mięsień sercowy. Jego zadaniem jest tłoczenie krwi do aorty. Później poprzez sieć tętnic, tętniczek oraz naczyń włosowatych krew trafia do narządów, skąd zabierane są zbędne produkty przemiany materii. Następnie krew spływa do naczyń żylnych, a później do prawego przedsionka serca. Przez ten przedsionek krew trafia do płuc, gdzie jest wzbogacana w tlen. Dalsza droga to lewy przedsionek i lewa komora, gdzie ponownie krew zostaje przetransportowana do aorty.

Nadciśnienie jest schorzeniem, w którym ciśnienie krwi w systemie naczyń krwionośnych wynosi ponad 140 mmHg przy ciśnieniu rozkurczowym i powyżej 90 mm Hg przy pomiarze ciśnienia rozkurczowego. Wraz z wiekiem rośnie ryzyko zachorowania na tę chorobę. W przypadku pomiaru ciśnienia zawsze pierwsza podawana jest wartość skurczowa, a kolejną jest rozkurczowa.

Jakie wartości ciśnienia uznawane są za prawidłowe?

Ciśnienie krwi mierzone jest w milimetrach słupa rtęci. Wynikiem pomiaru są dwie liczby, które wskazują ciśnienie skurczowe oraz rozkurczowe. Obowiązująca klasyfikacja zakłada, że za prawidłowe ciśnienie należy uznać przedziały 120–129/80–84 mm Hg. Wyróżnić można jednak także prawidłowe wysokie ciśnienie krwi (130-139 mm Hg i 85-89 mm Hg) oraz optymalne ciśnienie krwi (ciśnienie niższe niż 120/80 mm Hg)

Rodzaje i przyczyny nadciśnienia tętniczego

Najczęściej spotykanym rodzajem schorzenia jest nadciśnienie pierwotne, które bywa również nazywane samoistnym. Współczesna medycyna nie jest w stanie dokładnie określić przyczyn tej przypadłości. Zakłada się, że znaczenie mogą tutaj mieć czynniki środowiskowe, genetyczne lub menopauza. Ryzyko zachorowania mogą zwiększyć:

• stres;
• nadwaga;
• otyłość;
• niewłaściwa dieta;
• używki;
• przyjmowanie środków antykoncepcyjnych;
• zażywanie tabletek zawierających sterydy;
• styl życia.

Nadciśnienie wtórne

U niektórych pacjentów występuje nadciśnienie wtórne, nazywane również objawowym. Wiąże się ze stanami zapalnymi oraz chorobami, w których przebiegu jest jednym z objawów. Ten rodzaj nadciśnienia może pojawić się przy:

• dysplazji tętnic nerkowych;
• chorobach nadnerczy;
• guzach;
• urazach mózgu;
• chorobach nerek;
• chorobach układu krążenia.

W przypadku nadciśnienia wtórnego możliwe jest ustąpienie objawu, gdy wyleczona zostanie sama choroba.

Nadciśnienie oporne

Wyróżnić można również nadciśnienie oporne. Mówi się o nim w przypadku, gdy pacjent pomimo przyjęcia kilku leków wciąż ma zbyt wysokie ciśnienie. Najczęściej dzieje się tak, gdy pacjent nie przestrzega zaleceń żywieniowych, nie przyjmuje regularnie zaleconych przez lekarza środków i stosuje leki, które mogą obniżyć działanie leków na nadciśnienie. Wpływ na ryzyko wystąpienia opornej wersji choroby ma również przyjmowanie różnego rodzaju używek.

Nadciśnienie złośliwe

Ostatnią – i jednocześnie najbardziej groźną – wersją schorzenia jest nadciśnienie złośliwe. W jego przypadku ciśnienie rozkurczowe przekracza 120–140 mm Hg. Dodatkowo tworzą się zmiany naczyniowe i może wystąpić niewydolność nerek oraz serca. Towarzyszą temu bóle i zawroty głowy, duszności, bóle w klatce piersiowej. Efektem tego może być nawet udar mózgu. Pacjent, u którego wykryto nadciśnienie złośliwe, powinien zostać hospitalizowany, ponieważ stan ten zagraża życiu.

Jakie są objawy nadciśnienia tętniczego?

Pacjenci często nie odczuwają żadnych objawów związanych z nadciśnieniem. W początkowej fazie choroba jest bardzo łagodna, a ciśnienie nie jest wysokie. Później jednak mogą pojawić się powikłania, które doprowadzają czasami do wystąpienia udaru mózgu lub zawału serca. Oto najczęściej występujące objawy u osób z nadciśnieniem:

• bóle i zawroty głowy;
• duszności;
• bezsenność;
• uderzenia gorąca i zaczerwienienie twarzy;
• zmniejszenie sprawności fizycznej;
• potliwość.

Są to objawy początkowe. Później mogą pojawić się znacznie poważniejsze symptomy, które będą miały związek z uszkodzeniem narządów:

• problemy ze wzrokiem;
• problemy z poruszaniem się;
• nieprawidłowa praca nerek;
• obniżenie sprawności intelektualnej;
• obrzęk oraz wychłodzenie kończyn.

Rozpoznanie nadciśnienia tętniczego

Podstawą do leczenia nadciśnienia tętniczego jest prawidłowo przeprowadzone badanie w gabinecie lekarskim. Wartość ciśnienia tętniczego musi wynosić więcej niż 140 mm Hg w przypadku ciśnienia skurczowego oraz 90 mm Hg w przypadku ciśnienia rozkurczowego. Jeżeli pomiary będą odbiegać od przyjętej normy, to pacjent musi zostać jeszcze skierowany na badanie kliniczne. Polega ono na zebraniu wywiadu, badaniu przedmiotowym oraz testach laboratoryjnych. Pacjentami z wartościami ciśnienia tętniczego, które wykraczają ponad normę, zajmuje się lekarz kardiolog, lekarz POZ lub hipertensjolog. W przypadku nadciśnienia pierwotnego leczenie pacjenta trwa do końca życia.

Jak wykonuje się diagnostykę?

Oto metody diagnostyczne wykorzystywane w leczeniu nadciśnienia:

• pomiar ciśnienia tętniczego – konieczne będzie wykonanie więcej niż jednego pomiaru, aby nadciśnienie mogło być prawidłowo stwierdzone. Przed badaniem lekarz musi przeprowadzić z pacjentem wywiad, dzięki któremu będzie możliwe wykluczenie czynników zaburzających ostateczny wynik. Pacjent musi odpowiednio przygotować się do badania, musi on być wypoczęty, a przed badaniem powinien spędzić około 10 minut w pozycji siedzącej;
• eliminacja występowania powikłań narządowych – po rozpoznaniu nadciśnienia konieczne jest sprawdzenie, czy u pacjenta doszło do szkód w organizmie za sprawą zbyt wysokiego ciśnienia tętniczego;
• echokardiograf serca – to badanie pozwala określić, jaki jest stan serca u pacjentów chorych na nadciśnienie. Można również stwierdzić, czy doszło do przerośnięcia ścian serca.

Niefarmakologiczne leczenie nadciśnienia tętniczego

U części pacjentów sama zmiana stylu życia może pomóc w zmniejszeniu ciśnienia tętniczego. U każdej osoby, poza chorymi na ciężkie nadciśnienie, należy przez kilka miesięcy stosować leczenie niefarmakologiczne, które sprowadza się do:

• zmniejszenia masy ciała;
• modyfikacji diety, czyli ograniczenia spożycia soli;
• zwiększenia aktywności fizycznej;
• rzucenia palenia;
• zmniejszenia ilości spożywanego alkoholu;
• zredukowania stresu.

Jeżeli u pacjentów, pomimo zmiany stylu życia, nie dojdzie do dostatecznego zmniejszenia wysokości ciśnienia, to konieczne będzie zastosowanie leczenia farmakologicznego.

Leki, które mogą pomóc na nadciśnienie

Na obniżenie ciśnienia wykorzystuje się leki, które dobierane są w zależności od rodzaju choroby. Oto środki najczęściej przepisywane przez lekarzy:

• Bisocard;
• Polpril;
• Bibloc;
• Concor Cor;
• Tritace;
• Amlozek;
• Tritace;
• Telmizek;
• Tertensif;
• Miscardis;
• Indapen;
• Diuresin SR;
• Tezeo;
• Actelsar;
• Cardilopin;
• Norvasc;
• Polsart;
• Axtil;
• Tolura;
• Telmix.

Leczenie farmakologiczne nadciśnienia – dodatkowe informacje

Jest wiele leków, które mogą pomóc w obniżeniu ciśnienia krwi. Wybór odpowiedniego środka należy od lekarza. To jego zadaniem jest przeprowadzenie odpowiedniej terapii u pacjenta. Chory nie powinien samodzielnie leczyć objawów, ponieważ może to być dla niego bardzo niebezpieczne. Należy pamiętać o tym, że inne przyjmowane leki mogą wpłynąć na działanie tych, które stosuje się, by ograniczyć wzrost ciśnienia tętniczego. Leki na nadciśnienie mogą wywoływać różne skutki uboczne, lecz nie są one częste i raczej bywają niegroźne dla organizmu. Jeżeli już wystąpią, to odstawienie leków musi być skonsultowane z lekarzem! Pierwsze efekty leczenia będą widoczne dopiero po kilkunastu dniach stosowania. Należy wiedzieć, że środki farmakologiczne nie usuną przyczyny nadciśnienia innego niż pierwotne. Najczęściej pacjent przyjmuje dwa leki obniżające ciśnienie. Są dostępne w formie tabletek.

Nadciśnienie w ciąży

Podwyższona wartość ciśnienia u kobiet w ciąży wymaga specjalnego postępowania. Wyróżnia się następujące rodzaje nadciśnienia ciążowego:

• nadciśnienie tętnicze ciążowe – pojawia się około 20 tygodnia ciąży i samoistnie znika 42 dni po urodzeniu dziecka. Do niebezpiecznej sytuacji dochodzi, gdy nadciśnieniu współtowarzyszy białkomocz. To tak zwany stan przedrzucawkowy, który jest bardzo niebezpieczny zarówno dla matki, jak i dziecka;
• nadciśnienie tętnicze wcześniej istniejące – występuje u kobiety jeszcze przed ciążą lub pojawia się do 20 tygodnia jej trwania;
• nadciśnienie tętnicze wcześniej istniejące z nałożonym nadciśnieniem ciążowym – ten rodzaj nadciśnienia zaostrza się w przebiegu ciąży;
• nadciśnienie tętnicze niesklasyfikowane przed porodem – tak określa się nadciśnienie, które zdiagnozowano w czasie trwania ciąży, ale we wcześniejszych tygodniach nie zostały wykonane pomiary i nie wiadomo, jak długo ten stan trwa u ciężarnej.

Kobiety w ciąży, które cierpią na łagodne lub umiarkowane nadciśnienie, nie muszą być hospitalizowane. Leczenie może być prowadzone ambulatoryjnie. Pomiary powinny być wykonywane przynajmniej raz w tygodniu. Co jakiś czas wykonane powinno być badanie moczu. Poza rutynowymi badaniami ciążowymi nie wykonuje się u kobiet w ciąży z łagodnym nadciśnieniem rozszerzonej diagnostyki laboratoryjnej. Rozwiązanie prowadzone jest drogą naturalną (wyjątek stanowi ciężkie naciśnienie tętnicze, wtedy konieczna może być operacyjne ukończenie ciąży). Po porodzie kontynuje się leczenie przeciwnadciśnieniowe. Jeżeli kobieta musi być dalej leczona na nadciśnienie w domu, to zaleca się kontrole co dwa tygodnie. Po 6 lub 8 tygodniach konieczne będzie przejęcie pacjentki przez lekarza specjalistę od chorób ciśnieniowych.

Nieleczone nadciśnienie może w przyszłości nawet zagrażać życiu. Jeżeli zobaczysz u siebie objawy, które mogą na nie wskazywać, koniecznie udaj się do lekarza specjalisty. Szybko wprowadzone leczenie pozwoli uniknąć problemów zdrowotnych w przyszłości!