Zespół jelita drażliwego

Zespół jelita drażliwego należy do grupy chorób przewlekłych i nawracających. To zaburzenie czynnościowe jest związane z nieprawidłową pracą jelit oraz ich nadreaktywnością. Powstawanie schorzenia nie ma związku ze zmianami organicznymi i biochemicznymi w ciele człowieka. IBS (ang. Irritable Bowel Syndrome) obejmuje jelito grube i cienkie. Najczęstszymi objawami są bóle w obrębie jamy brzusznej, wzdęcia oraz biegunka. Chociaż dolegliwość ma bardzo nieprzyjemne objawy, to nie prowadzi do negatywnych skutków zdrowotnych. Pacjent musi jednak przejść na odpowiednią dietę, aby symptomy nie wpływały na jego funkcjonowanie w życiu codziennym.

Zespół jelita drażliwego a statystyki

Zespół jelita drażliwego nie bez przyczyny uznawany jest za chorobę cywilizacyjną. To bowiem najczęściej występujące zaburzenie czynnościowe jelit, a w ogólne statystyki potwierdzają, że to problem doskwierający dużej grupie osób. Przyjmuje się, że na świecie choruje około 3,8% całej populacji, jednak według innych kryteriów diagnostycznych oszacowano, że może to być nawet około 11%. Wśród dzieci choroba również występuje bardzo często, procentowa zachorowalność to około 9%. Najczęściej jednak IBS jest diagnozowane u osób, które ukończyły 50. rok życia. Większe ryzyko zachorowania występuje u kobiet, ponieważ choroba jest diagnozowana u nich dwukrotnie częściej niż u mężczyzn. Należy jednak dane te traktować z dużą ostrożnością, ponieważ dysproporcja może wynikać z tego, że mężczyźni rzadziej zgłaszają się ze swoimi dolegliwościami do lekarza. Wiele przypadków zespołu jelita drażliwego wciąż pozostaje niezdiagnozowanych.

Czym jest zespół jelita drażliwego?

Zespół jelita drażliwego, nazywany również IBS, to choroba przewlekła jelita cienkiego oraz grubego. Schorzenie objawia się najczęściej bólem brzucha i problemami z zaparciami. Problemy z jelitami mogą również wpłynąć na pracę układu odpornościowego, przez co chory będzie znacznie bardziej podatny na wirusy i bakterie.

IBS powoduje zaburzenia rytmu wypróżnień, co może bardzo przeszkadzać w życiu codziennym pacjenta. Bóle brzucha również są bardzo kłopotliwe. Jeżeli nie zostanie zachowana odpowiednia dieta, mogą one pojawiać się bardzo często. Jak już zostało wspomniane, zespół jelita drażliwego nie jest spowodowany żadnymi zmianami natury biochemicznej lub organicznej. Oznacza to, że u pacjentów nie odnotowuje się odchyleń w procesie przemiany materii.

Objawy zespołu jelita drażliwego

Zespół jelita drażliwego objawia się problemami z pracą takich narządów jak:

• wątroba;
• żołądek;
• nerki;
• jajniki.

Jednym z najczęściej pojawiających się symptomów jest biegunka. Wystąpić mogą również zaparcia. Dla tych zaburzeń charakterystyczne są bóle głowy, osłabienie, problemy z koncentracją oraz rozdrażnienie.

IBS sprawia, że pacjenci mają bardzo odczuwalną wrażliwość przewodu pokarmowego. Z tego powodu mogą pojawić się wzdęcia oraz parcie na stolec, mimo bardzo małego wypróżnienia. Warto dodać, że zespół jelita zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się lęków, a nawet depresji. Jest to bardzo niebezpieczne, może bowiem prowadzić do bardzo dużego nasilenia się dolegliwości. Przykładem może być sytuacja, w której pacjent odczuwa bóle brzucha ze względu na stres, a to prowadzi do problemów z motoryką jelit.

Symptomy zespołu jelita drażliwego. Rodzaje schorzenia

Wśród najczęściej spotykanych objawów IBS można wymienić:

• zmianę w częstości wypróżnień;
• zmianę wyglądu stolca;
• skurczowy ból brzucha o wysokim nasileniu – ten objaw pojawia się najczęściej;
• wzdęcia.

Wyróżnia się kilka rodzajów zespołu jelita drażliwego. Różnią się one rodzajem występujących objawów. Oto one:

• IBS z dominującą biegunką;
• IBS z zaparciami;
• IBS ze zmienną częstotliwością wypróżnień;
• niesklasyfikowany IBS – występuje, gdy nie można go dopasować do trzech powyższych rodzajów.

Oprócz wyżej wymienionych symptomów chorzy mogą cierpieć jeszcze kilka innych dolegliwości. Nie są one jednak wykorzystywane w diagnozie. U pacjenta mogą pojawić się:

• odbijanie;
• wzdęcia;
• wymioty;
• zbyt wczesne uczucie pełności po posiłku;
• pieczenie w górnej części brzucha;
• śluz w stolcu;
• wrażenie zalegania pokarmu wewnątrz żołądka;
• ból pleców;
• ból głowy;
• zmęczenie;
• niepokój;
• dyskomfort psychiczny;
• senność;
• częstomocz;
• zaburzenie miesiączkowania u kobiet.

Przyczyny zespołu jelita wrażliwego

Na osi mózg-jelito przekazywane są informacje pomiędzy jelitem a ośrodkowym układem nerwowym. Jeżeli dochodzi na niej do zaburzeń, wówczas prawdopodobnie u pacjenta występuje zespół jelita drażliwego. Współczesna medycyna nie jest jednak w stanie z całą pewnością stwierdzić, skąd takie problemy mogą się brać. Nie znaleziono jeszcze głównego czynnika, który wywołuje tę przypadłość. Wykluczono jednak przyczyny organiczne. Specjaliści twierdzą, że niżej wymienione uwarunkowania mogą odpowiadać za pojawienie się IBS:

• aktywacja układu odpornościowego – mowa o błonie śluzowej jelita oraz przepuszczalności jelitowej, która wynikać może między innymi z dysbiozy, diety oraz stresu;
• uwarunkowania genetyczne – obserwuje się, że szansa na wystąpienie IBS wzrasta, gdy któryś z członków rodziny także cierpi na tę chorobę;
• infekcja żołądkowo-jelitowa – jeżeli pacjent przeszedł w przeszłości infekcję spowodowaną przez pierwotniaki, pasożyty, bakterie lub wirusy i skutkowała ona zaburzeniami czucia trzewnego, wówczas wzrasta prawdopodobieństwo zachorowania;
• stan zapalny o charakterze przewlekłym lub przemijającym;
• nadwrażliwość trzewna oraz zaburzenia związane z motoryką przewodu pokarmowego – w tym przypadku zaburzenia dotykają okrężnicy, która staje się reaktywna na wiele różnych bodźców, wśród których wymienić można stres oraz niewłaściwą dietę;

Zespół jelita nadwrażliwego – diagnostyka

Diagnostyka zespołu jelita drażliwego polega na porównaniu objawów występujących u pacjenta z tymi, które są charakterystyczne dla tej choroby. Konieczne będzie więc przeprowadzenie bardzo dokładnego wywiadu i wykluczenie innych chorób, które mogą mieć podobny obraz kliniczny. Podczas diagnostyki wykonuje się:

• OB;
• badanie moczu;
• morfologię krwi;
• badanie kału – pasożytnicze oraz bakteriologiczne.

Lekarz może również zlecić:

• gastroskopię;
• pasaż jelita cienkiego;
• badanie ginekologiczne u kobiet;
• USG jamy brzusznej;
• badanie parazytologiczne;
• badanie tyreotropiny.

Choroby podobne do zespołu jelita drażliwego

Są choroby, które mogą dawać podobne objawy do IBS. Wśród nich można wymienić:

• celiakię;
• biegunkę infekcyjną;
• alergie pokarmowe;
• nowotwory jelit;
• nadczynność tarczycy;
• amyloidozę;
• niedobory immunologiczne.

Zespół jelita drażliwego – dieta

Osoby zmagające się z zespołem jelita drażliwego muszą stosować odpowiednią dietę, aby łagodzić objawy ze strony układu pokarmowego. Wśród pokarmów, które trzeba będzie wyeliminować, należy wymienić niektóre:

• owoce – morele, śliwki, arbuzy, jabłka;
• warzywa – czosnek, kalafior, cebula, kapusta;
• produkty nabiałowe – śmietana, jogurty, twarogi;
• rośliny strączkowe – fasola, groch, ciecierzyca;
• orzechy – pistacje, orzechy nerkowca;
• produkty z ziaren – makaron;
• słodziki – miód, cukier, ksylitol.

Oto produkty, które są zalecane:

• owoce – winogrona, truskawki, banany, pomarańcze;
• warzywa – marchew, sałata, seler, kukurydza, ziemniaki;
• nabiał – parmezan, masło orzechowe, cheddar;
• mięso;
• ryby;
• jajka;
• orzechy włoskie;
• ziarna – pestki dyni, nasiona słonecznika.

W zespole jelita drażliwego wykorzystuje się również dietę, która bogata jest w błonnik rozpuszczany. Zaleca się spożycie go codziennie w ilości 25 gramów na dobę. Nie jest zalecane spożycie błonnika nierozpuszczalnego, który znajduje się między innymi w otrębach pszennych, ponieważ może on mieć działanie zaostrzające objawy. W przypadku diety bogatej w błonnik nie można zapominać o piciu dużej ilości płynów.

IBS – co pacjent powinien wiedzieć o spożywaniu posiłków?

Osoby cierpiące na tę chorobę powinny wiedzieć, że liczy się nie tylko to, co jedzą. Znaczenie ma też częstotliwość oraz sposób spożywania posiłków. Chorzy powinni jeść w wolnym tempie i dokładnie przeżuwać posiłki. Sprawi to, że układ pokarmowy nie zostanie aż tak obciążony, a pokarm będzie znacznie łatwiejszy do strawienia. Posiłki można popijać dopiero po około 15 minutach od ich zjedzenia. Najlepsza do picia będzie woda lub delikatna herbata. Cierpiący na IBS nie powinni pić napojów gazowanych oraz alkoholu.

Leczenie zespołu jelita drażliwego

Osoby chore na IBS powinny leczyć się pod nadzorem lekarza. Tylko w ten sposób będą mogły częściowo załagodzić swoje objawy. Leczenie polega na przywróceniu odpowiedniego współdziałania ośrodkowego układu nerwowego z autonomicznym. Pacjenci powinni zmienić również swój styl życia, unikać stresu i wprowadzić odpowiednią dietę. Całkowite wyleczenie zespołu jelita wrażliwego jest dla współczesnej medycyny niemożliwe. Pacjenci muszą więc nauczyć się żyć ze swoją przypadłością. Rokowania w przypadku IBS są dobre, choroba nie nasila się wraz z czasem i nie wpływa negatywnie na zdrowie całego organizmu.

Objawy łagodzone są za pomocą środków farmakologicznych. W przypadku bólu i wzdęć stosuje się:

• selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny;
• trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne;
• leki rozkurczowe;
• ryfaksyminę alfa.

Na biegunkę stosowane są:

• loperam;
• ryfaksamina alfa.

Na zaparcia zaś pomocne okazują się preparaty glikolu polietylenowego.

Lekarze zalecają chorym umiarkowaną, ale regularną aktywność fizyczną. Działa ona pobudzająco na perystaltykę jelit, co jest bardzo korzystne dla osób zmagających się z zaparciami. Na stan psychiczny pacjenta pomóc może joga oraz techniki medytacyjne.

W leczeniu bardzo istotna jest edukacja chorego. Musi on wiedzieć, na czym polega istota choroby oraz jej leczenie. Pacjenci, którzy mają skłonność do zapadania na stany depresyjne oraz lękowe, powinni być pod opieką psychoterapeuty.

Leki, które mogą pomóc na zespół jelita wrażliwego

Poniżej przedstawiamy listę leków, które są najczęściej wykorzystywane w leczeniu IBS:

• Emanera;
• Mesopral;
• Debretin;
• Controloc 40;
• Meteospasmyl;
• Helicid 20;
• Debridat;
• IPP 20.

Zespół jelita drażliwego to choroba, z którą pacjenci muszą zmagać się przez całe życie. IBS na szczęście nie jest poważnym zagrożeniem dla ogólnego stanu zdrowia, a poprzez odpowiednie nawyki żywieniowe oraz leczenie farmakologiczne można znacznie załagodzić objawy choroby. Jeżeli odczuwasz objawy, które mogą wskazywać na jelito nadwrażliwe, koniecznie udaj się do specjalisty. Diagnoza i odpowiednia terapia powinny prowadzić do oczekiwanych rezultatów w postaci złagodzenia symptomów zespołu jelita drażliwego.