Alergia krzyżowa – czym jest reakcja krzyżowa i tabela alergenów krzyżowych?

Alergia krzyżowa została opisana dopiero w latach 40. XX wieku, a jej mechanizm wyjaśniono w latach 80. XX wieku. Do reakcji krzyżowej dochodzi w sytuacji, gdy przeciwciała wytworzone przeciw jednemu alergenowi podobnie traktują białko pochodzące od innego alergenu. W tym samym czasie następuje reakcja na dwa różne alergeny. Alergia krzyżowa może dotyczyć alergenów pokarmowych, wziewnych, a także kontaktowych. Oznacza to, że osoba uczulona np. na pyłki brzozy niewłaściwie zareaguje po zjedzeniu jabłka, gruszki lub kiwi. Objawy alergii krzyżowej mogą obejmować wodnisty katar, łzawienie oczu, zmiany skórne i wiele innych. Każdy alergik powinien zapoznać się z tabelą alergenów krzyżowych.

Alergia krzyżowa – na czym polega?

Alergen to antygen, czyli substancja, którą organizm traktuje jako obcą – stąd reakcja alergiczna. Po zetknięciu się z takim antygenem organizm zaczyna produkować przeciwciała IgE. Są one nakierowane tylko  przeciw konkretnemu alergenowi. Niektóre antygeny są do siebie podobne, wykazują podobieństwo molekularne, dlatego przeciwciała mogą niewłaściwie je rozpoznać, prowadząc do powstania reakcji alergicznej. Najczęściej opisuje się reakcje alergii krzyżowej pomiędzy pyłkami roślin a alergenami surowych owoców lub warzyw.

Reakcja krzyżowa występuje, gdy jakiś alergen połączy się z przeciwciałami klasy IgE wytworzonymi przeciwko jednemu z alergenów o podobnej budowie, jednak pochodzącemu z innego źródła. Taka reakcja zachodzi najczęściej pomiędzy alergenami pokarmowymi i wziewnymi. U osoby uczulonej np. na pyłki brzozy mogą pojawić się niepokojące objawy po zjedzeniu określonego owocu (w ciągu kilkunastu minut do 2 godzin).

Produkty spożywcze wywołujące objawy alergii

Pokarmy, które najczęściej wywołują objawy alergiczne u osób z uczuleniem na pyłki, to:

• jabłka;
• brzoskwinie;
• wiśnie;
• seler;
• ziemniaki;
• marchew;
• orzechy ziemne i laskowe;
• migdały.

U osób cierpiących na alergię krzyżową, w miarę upływu czasu, pojawia się nietolerancja na kolejne pokarmy. Zespół pyłkowo-pokarmowy odpowiada za dużą część alergii pokarmowych u osób dorosłych. Objawy pojawiają się najczęściej po kilkunastu minutach od spożycia pokarmu i zanikają po około 30 minutach. Tego rodzaju alergię krzyżową określa się terminem zespołu alergii jamy ustnej (OAS) lub zespołem Amlot-Lessofa. 

Inne uczulenia będące częścią alergii krzyżowych

Reakcja krzyżowa może zachodzić także u osób, które są uczulone na lateks (zespół lateksowo-owocowy). Objawy alergiczne mogą pojawić się po spożyciu banana, awokado lub kiwi, rzadziej również po zjedzeniu melona, ananasa, pomidora lub ziemniaka. 

Osoby ze zdiagnozowaną alergią na sierść kota oraz innych zwierząt mogą reagować nieprawidłowo po spożyciu wieprzowiny, a alergicy zmagający się z uczuleniem na roztocze kurzu domowego często obserwują niepokojące objawy po zjedzeniu skorupiaków (krewetki, ostrygi, ślimaki).

Reakcja krzyżowa – objawy alergii krzyżowej

Objawy kliniczne alergii krzyżowej mogą być bardzo zróżnicowane, najczęściej pojawiają się symptomy ze strony układu oddechowego oraz dolegliwości układu pokarmowego. Wystarczy wymienić najważniejsze:

• katar;
• kaszel;
• duszności;
• obrzęk jamy ustnej i gardła;
• nudności i wymioty;
• ból brzucha;
• biegunki;
• wzdęcia.

Możliwe jest również pojawienie się objawów skórnych – świądu, pokrzywki, atopowego zapalenia skóry (AZS). W najcięższych przypadkach może dojść do obrzęku naczynioruchowego, napadu astmy oskrzelowej, a także bardzo groźnego wstrząsu anafilaktycznego. W przypadku alergii krzyżowej już przy pierwszym kontakcie z innym, nowym alergenem dochodzi do zaostrzonej reakcji alergicznej. 

Alergia krzyżowa przy uczuleniu na pyłek brzozy

Alergia krzyżowa występuje często u osób uczulonych na pyłki brzozy. To jedna z częstszych alergii wziewnych. Z danych Polskiego Towarzystwa Alergologicznego wynika, że aż w 80% przypadków tego uczulenia dochodzi do reakcji krzyżowej. W czasie kontaktu z alergenem (podczas pylenia) osoby takie powinny unikać jedzenia jabłek, gruszek, moreli, brzoskwiń, kiwi, marchewki i selera, pomidorów oraz orzechów laskowych. Problemy mogą pojawić się po zastosowaniu przyprawy curry. Co więcej, osoby uczulone na pyłek brzozy mogą źle reagować na pyłki innych roślin – olszy, leszczyny, dębu, grabu, buku.

Alergia krzyżowa przy uczuleniu na trawy

Kolejną grupą najczęstszych alergenów są pyłki traw i zbóż. Do niepożądanych objawów alergii należy katar sienny i łzawienie oczu. W takim przypadku należy wyeliminować z menu produkty, które mogą wchodzić w reakcję krzyżową, nasilając męczące dolegliwości. Są to ziemniaki, pomidory, produkty mączne, orzeszki ziemne, seler, kiwi i melon. Dokładną listę można znaleźć w tabeli produktów krzyżowych. Na podobne problemy mogą skarżyć się osoby z alergią na pyłek bylicy i leszczyny. 

Alergiczne reakcje krzyżowe – tabela alergenów krzyżowych

Tabela alergenów krzyżowych to przydatne narzędzie dla osób zdiagnozowanych, które wiedzą, na co są uczulone. Mogą w niej sprawdzić, z którymi pokarmami powiązane są alergeny wziewne (pyłkowe). Najczęstsze alergeny reagujące krzyżowo to:

• brzoza – jabłko, gruszka, morela, wiśnia, czereśnia;
• leszczyna – pyłek drzew (brzoza, dąb, grab, buk);
• bylica – seler, marchew;
• trawy – melon, arbuz, pomidor;
• roztocze kurzu domowego – skorupiaki;
• pióra – jaja, mięso kurze;
• sierść kota – wieprzowina;
• mleko krowie – wołowina, mleko kozie i owcze;
• lateks – banan, kiwi, papaja, melon, mango.

Z tabelą powinien zapoznać się każdy alergik, który cierpi na alergie wziewne i kontaktowe. 

Na czym polega diagnostyka alergii krzyżowej

Diagnostyka alergii nie jest prosta i przysparza wielu problemów. Specjaliści muszą umieć wyodrębnić zjawiska nadwrażliwości na różne alergeny (kosensytyzacja), alergie IgE-niezależne, nietolerancje pokarmowe, a także reakcje krzyżowe. W diagnostyce stosuje się tzw. próby prowokacyjne. Badania takie przeprowadza się pod kontrolą lekarza w specjalnych ośrodkach. W diagnozowaniu chorób alergicznych stosuje się także testy najnowszej generacji, które pozwalają na wytypowanie potencjalnych reakcji krzyżowych. Nowe techniki nie są niestety powszechne z uwagi na dość wysokie koszty takich badań.

Leczenie alergii krzyżowej

W przypadku wystąpienia objawów alergii warto skonsultować się z lekarzem. Może to być konsultacja przez internet, podczas której specjalista przeprowadzi wywiad, a także zleci ewentualne badania. Jeśli objawy są silne, przepisze również odpowiednie leki przeciwalergiczne (e-recepta). Do często przepisywanych preparatów przeciwhistaminowych należą:

• Zyrtec;
• Claritine;
• Clatra;
• Hitaxa;
• Flonidan;
• Fanipos;
• Metmin;
• Amertil.

Alergia wymaga zdiagnozowania i leczenia. Nieleczona może prowadzić do rozwoju poważnych chorób. W przypadku bardzo nasilonych objawów utrudniających normalne funkcjonowanie, konieczne może być zwolnienie lekarskie (może to być L4 online).

Przy alergii krzyżowej niezmiernie istotne jest unikanie produktów wyszczególnionych w tabeli alergii krzyżowej, odpowiedzialnych za wystąpienie uciążliwych objawów. W niektórych przypadkach stosuje się immunoterapię alergenową (odczulanie), w celu wywołania tolerancji immunologicznej. 

Alergia krzyżowa daje różne objawy ze strony układu oddechowego, pokarmowego. Mogą być one łagodne, ale również bardzo dokuczliwe, a nawet zagrażające życiu. Podejrzenia alergii nie należy bagatelizować, warto sprawdzić, co odpowiada za uciążliwe symptomy. Nieleczona alergia prowadzi także do zaburzeń snu i rozwoju depresji, dlatego, jeśli czujesz się gorzej, skontaktuj się z alergologiem, skorzystaj z L4 (lub weź zwolnienie lekarskie online).

Stosowanie odpowiednich preparatów, unikanie produktów znajdujących się na liście alergenów krzyżowych może znacznie poprawić komfort życia alergików, dzięki łagodzeniu męczących objawów.