Łysienie

Problem łysienia głowy dotyka zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Mogą doświadczać go także dzieci. Istnieje co najmniej kilkaset chorób, które objawiają się nadmierną utratą włosów. Objawy przybierają zróżnicowaną postać. Symptomy choroby są uwarunkowane przyczynami – nie każde miejsce na głowie jest tak samo podatne na wszystkie rodzaje schorzenia. Przyczyniają się do niego m.in. zmiany hormonalne, dieta, nieprawidłowa pielęgnacja, brak higieny i wiele innych czynników.

Częściowa lub całkowita utrata owłosienia może być także efektem ubocznym leczenia innego schorzenia, np. radio- i chemioterapii przy zmianach nowotworowych. Łysienie oznacza zaburzenie naturalnej równowagi pod względem liczby włosów w fazie spoczynku oraz wzrostu. Metoda leczenia i odbudowania linii włosów zależy od indywidualnej sytuacji, potrzeb oraz stanu pacjenta. Im szybciej rozpocznie się specjalistyczną terapię, tym większe szanse powodzenia.

Czym jest łysienie? Definicja, statystyki, podstawowe informacje

Łysienie to objaw chorobowy i problem kliniczny, związany z utratą włosów ponad normę fizjologiczną. Proces wypadania kosmyków jest czymś naturalnym. Dorosły człowiek ma ich na całej powierzchni głowy ok. 100–150 tysięcy, a pojedynczy mieszek wytwarza od jednego do trzech włosów. Cykl życia pojedynczego włosa to ok. 2–7 lat, w zależności od uwarunkowań genetycznych i wpływu czynników egzogennych (zewnętrznych). W tym czasie przechodzi przez 3 podstawowe etapy, jakimi są:

• anagen – aktywna faza wzrostu, w tempie od kilku do kilkunastu milimetrów przyrostu długości w ciągu miesiąca. Trwa ok. 2–6 lat w przypadku włosów głowy, znacznie krócej przy owłosieniu ciała, twarzy i nóg. U osób bez zburzeń i problemów zdrowotnych na tym etapie powinno się znajdować ok. 80–90% włosów na głowie;
• katagen – inaczej inwolucja, czyli krótka, parotygodniowa faza przejściowa. W tym czasie dochodzi do przebudowy korzeni włosowych, zatrzymuje się podział komórkowy i zaczyna zanikać cebulka (macierz). Zwykle w tym stadium znajduje się maksymalnie 1–2% owłosienia skóry głowy;
• telogen – faza spoczynku, która kończy się wypadnięciem. Trwa ok. 2–4 miesiące. Włos nie ma połączenia z naczyniami krwionośnymi, jest praktycznie martwy i wypychany przez nową strukturę, która rozwija się w mieszku włosowym. Telogenowe owłosienie to 10–20% całości.

Objawy łysienia. Wypadanie włosów w tempie ok. 100 włosów dziennie to norma

Naturalna utrata owłosienia dotyczy włosów w fazie spoczynku, szybko zastępowanych przez włosy anogenowe. Zwykle martwa cebulka odpada ze skóry podczas mycia, czesania etc. Jeżeli mieszek włosowy jest pusty, dochodzi do tzw. egzogenu. Codziennie każdy człowiek traci od 50 do 150 włosów na dobę, w zależności od wielu czynników. Łysienie to stan, w którym liczba włosów w stanie przejściowym i spoczynku przekracza liczbę włosów w fazie wzrostu. Tempo i miejsce przerzedzania fryzury może wskazywać na prawdopodobną przyczynę problemu. Łysieniu mogą towarzyszyć m.in.:

• łojotok;
• łupież;
• zapalenie skóry głowy;
• trychodynia – ból, swędzenie, pieczenie, kłucie bez widocznych zmian chorobowych czy zaczerwienienia.

Zmniejszanie gęstości włosów na głowie przebiega nieco inaczej u kobiet i mężczyzn. U pań łysienie najczęściej ma charakter rozlany, androgenoniezależny. Na środku głowy tworzy się przedziałek, który stopniowo się poszerza. Przerzedzenie owłosienia widać na szczycie głowy, włosy w okolicy czołowej zwykle pozostają nienaruszone. Do całkowitego wyłysienia dochodzi niemal wyłącznie w wyniku terapii przeciwnowotworowej – jej działanie niepożądane u wyleczonych pacjentek często można odwrócić. Najczęstszy przebieg procesu łysienia androgenozależnego u mężczyzn można opisać następująco:

• widoczne przerzedzenie włosów na całej głowie;
• postępująca utrata owłosienia na czubku głowy i w okolicach czoła;
• cofanie linii włosów, powstawanie zakola;
• niemal całkowicie łysa głowa, niewielkie ilości włosów pozostają za uszami i na potylicy.

Łysienie – najczęstsze przyczyny nadmiernej utraty włosów u kobiet i mężczyzn

Głównym powodem łysienia jest skrócenie fazy wzrostu włosa pod wpływem różnych czynników. W tym gronie są rozmaite choroby, niektóre leki, sytuacje emocjonalne, zmiany hormonalne itp. W następstwie ich oddziaływania organizm nie jest w stanie „uzupełnić” utraconych włosów. Do procesu wypadania włosów mogą przyczynić się m.in.:

• cukrzyca;
• stres;
• szok pooperacyjny;
• choroby autoimmunologiczne tarczycy;
• długotrwała gorączka;
• nieleczone choroby skóry głowy (grzybica, łupież tłusty i inne);
• nowotwory żołądka i wątroby;
• marskość wątroby;
• zapalenie opon mózgowych;
• dur brzuszny;
• odra;
• zapalenie płuc;
• gruźlica;
• kiła;
• zła dieta – nadmiar karotenu, niedobór białek, witamin B i H, składników mineralnych, niezrównoważony bilans kaloryczny, głodówka;
• roślinne i zwierzęce toksyny;
• anemia;
• leki kardiologiczne, przeciwgrzybicze, przeciwtarczycowe, przeciwzakrzepowe, reumatologiczne, antydepresanty;
• substancje chemiczne w kosmetykach, powietrzu, wodzie, otoczeniu;
• niewłaściwa pielęgnacja włosów (zbyt częste mycie, zbyt silne kosmetyki, niedostatki higieny);
• uszkodzenia mechaniczne – wyrywanie i naciąganie włosów (łysienie trakcyjne, np. w wyniku trichotillomanii);
• reakcja organizmu na zmianę pory roku (głównie po lecie i zimie);
• antykoncepcja i zmiana środków antykoncepcyjnych;
• poród;
• menopauza.

Główne rodzaje łysienia, klasyfikacja według przyczyn

Statystycznie najczęściej występuje łysienie telogenowe, związane ze skróceniem etapu anagenu i szybkim przejściem do gazy spoczynku. Pacjenci zgłaszają się do lekarzy przede wszystkim z łysieniem androgenowym – opisujemy je w dalszej części. W wyniku łysienia telogenowego dochodzi do widocznego przerzedzenia włosów, całkowicie łyse fragmenty głowy tworzą się niezwykle rzadko. Ma rozproszony charakter, może przybierać formę chroniczną. Do czynników wywołujących tę dolegliwość należą m.in.:

• zaburzenia metabolizmu;
• zmiany hormonalne;
• stres;
• niedobory pokarmowe;
• choroby – guzy, toczeń rumieniowaty.

Kolejnym istotnym rodzajem zaburzenia jest łysienie plackowate – choroba skórna, której przyczyn jak dotąd nie udało się ustalić i potwierdzić. Najprawdopodobniej to efekt oddziaływania czynników genetycznych, zaburzeń układu odpornościowego i nerwowego oraz stanu psychicznego. W przypadku łysienia plackowatego pojawiają się przejściowe lub trwałe ogniska wyłysienia na skórze, która nie wykazuje żadnych zmian zapalnych. Jego odmianą jest łysienie wężykowate, które występuje wyłącznie u dzieci.

Łysienie – pozostałe odmiany

Kolejna przypadłość to łysienie bliznowaciejące, które prowadzi do nieodwracalnych uszkodzeń mieszków włosowych. Jego przyczyną są prawdopodobnie wady rozwojowe oraz mechanizmy odpowiedzi immunologicznych na zakażenia bakteryjne, grzybicze i wirusowe. W zależności od genezy, objawów, osoby pacjenta oraz podstawowej przyczyny łysienia można wyróżnić jeszcze:

• łysienie anagenowe (dystroficzne);
• łysienie całkowite;
• łysienie dyfuzyjne;
• łysienie dynamiczne;
• łysienie dziedziczne;
• łysienie neurotyczne;
• łysienie okresowe;
• łysienie plackowate rzekome;
• łysienie poporodowe;
• łysienie pospolite;
• łysienie rozlane.

Źródła i objawy łysienia androgenowego

Łysienie androgenowe to najczęstsza przyczyna nadmiernej utraty włosów. Wiąże się z uwarunkowaniami genetycznymi w zakresie wrażliwości na czynniki oddziałujące androgeny, czyli męskie hormony. Dlatego określa się je jako łysienie typu męskiego, ale dotyczy również kobiet. Duże znaczenie ma nie tylko stężenie testosteronu, ale też nadreaktywność receptorów na androgeny. Pod wpływem hormonów dochodzi do miniaturyzacji mieszków włosowych, objętość brodawki ulega redukcji. U mężczyzn istotna jest także obecność 5 alfa reduktazy – substancji przekształcającej androgeny do silniejszej postaci/związku, takiego jak DHT (dihydrotestosteronu).

Podobne źródło i przebieg do zmian o podłożu androgenowym ma łysienie typu łojotokowego. W takim przypadku testosteron przyczynia się do wzmożonego wydzielania łoju przez gruczoły na powierzchni skóry głowy. Z tego względu należy do zespołów androgenozależnych. Leczenie łojotoku, który może skutkować łysieniem, często wymaga drastycznej zmiany diety i stylu życia.

Diagnostyka typu łysienia, badania zlecane przez trychologów – specjalistów od włosów

Znalezienie rzeczywistego źródła problemu i sposobu na zahamowanie procesu utraty włosów wymaga wielu dokładnych analiz. Metoda skuteczna na jeden rodzaj łysienia może zwiększać podatność na wypadanie włosów z innego powodu. Pierwszy etap diagnozy to szczegółowy wywiad medyczny. Do specjalistów zajmujących się łysiejącymi pacjentami należą nie tylko trycholodzy i dermatolodzy, ale też lekarze diabetolodzy, endokrynolodzy, immunolodzy czy ginekolodzy. Do potwierdzenia ich ustaleń wykorzystuje się takie badania, jak:

• trichoskopia;
• biopsja skóry głowy;
• analiza pierwiastkowa włosów;
• oznaczanie przeciwciał swoistych dla podejrzewanego schorzenia;
• inne testy biochemiczne i hormonalne z krwi.

Leki, które mogą pomóc na łysienie

W dużej części przypadków można powstrzymać nadmierne wypadanie kosmyków poprzez właściwą pielęgnację włosów. Odpowiednie szampony, odżywki, wcierki i inne preparaty poprawią kondycję skóry głowy, uregulują wydzielanie sebum i wzmocnią strukturę włosów. Łysienie w bardziej zaawansowanym, trudniejszym stadium wymaga specjalistycznego leczenia – terapię należy dopasować indywidualnie do potrzeb pacjenta, jego stanu zdrowia, wieku i podobnych czynników. Jeżeli doszło do poważnych uszkodzeń mieszków włosowych, pomóc może praktycznie tylko przeszczep włosów. We wcześniejszych stadiach zaburzeń można stosować leczenie farmakologiczne oraz zabiegi trychologiczne.

Leki podawane łysiejącym pacjentom stosuje się doustnie lub miejscowo, bezpośrednio na skórę w miejscu, gdzie jej stan daje nadzieję na przynajmniej częściowy odrostu włosów. Preparaty do połykania mają za zadanie zahamować wypadanie przerzedzonych włosów. Przykładowo poprzez zatrzymanie produkcji dihydrotestosteronu DHT, do czego przyczyniają się m.in. finasteryd i witaminy B. Trichopeptydy i progestolon mogą regulować wydzielanie sebum. Z kolei minoksydyl, amineksil i wyciągi roślinne mają poprawić ukrwienie skóry głowy i pobudzić wzrost włosów. Wśród leków przepisywanych na łysienie są m.in.:

• Alopexy;
• Alpicort;
• Minovivax 5%;
• Nezyr;
• Propecia.

Metody leczenia łysienia. Mezoterapia igłowa skóry głowy, infuzja tlenowa i inne zabiegi

Leczenie nadmiernego wypadanie włosów trzeba dostosować do rodzaju dolegliwości, jej przyczyn oraz ewentualnych przeciwwskazań. Niektóre zabiegi wiążą się z określonym ryzykiem konkretnych skutków ubocznych. To pacjent musi zdecydować, co jest ważniejsze – przywrócenie atrakcyjnego, zdrowego wyglądu czy brak dyskomfortu innego typu. Wśród zabiegów wykonywanych w klinikach trychologicznych są m.in.:

• mezoterapia igłowa skóry głowy – ma na celu wydłużenie anagenu;
• mezoterapia bezigłowa;
• infuzja tlenowa – wtłoczenie tlenu pod ciśnieniem w skórę głowy, co razem z serum powinno poprawić jej kondycję;
• karboksyterapia;
• zabiegi regeneracyjne;
• podawanie osocza, fibryny;
• zabiegi z użyciem laserów, lamp LED;
• chirurgia odtwórcza włosów – przeszczep, implantacja.

Osoby w widoczny sposób pozbawione włosów lub ich dużej części tracą pewność siebie, odczuwają wstyd i zakłopotanie, zaczynają unikać kontaktów społecznych. Negatywne skutki występują zarówno u kobiet, jak i mężczyzn, u których łysienie wydaje się bardziej „naturalne” i łatwiej akceptowane. Warto korzystać z osiągnięć współczesnej medycyny, by uratować i/lub odbudować włosy poprzez indywidualnie dopasowane metody.