Uczulenie na gluten – przyczyny. Objawy alergii na gluten

• Alergia na gluten i celiakia to dwa podobne zjawiska o różnym mechanizmie powstawania.
• Leczenie nietolerancji glutenu to głównie dieta bezglutenowa.
• Alergię leczy się również lekami przeciwhistaminowymi.
• Szczególnie niebezpieczna jest celiakia u najmłodszych.
• Gluten to białko zbóż.
• Gluten występuje w pszenicy, życie, jęczmieniu.
• Przekreślony kłos to symbol produktów bezglutenowych.

Uczulenie na gluten – co to jest?

Gluten jest białkiem występującym w zbożach – pszenicy, jęczmieniu, życie (gliadyna, gluteina, sekalina, hordeina). Jest to białko trudno trawione przez ludzki układ pokarmowy, jednak powszechnie wykorzystywane w przemyśle spożywczym. To właśnie gluten nadaje pieczywu elastyczność i spoistość. Odpowiada również za jego walory smakowe. Uczulenie na gluten określa się również mianem nadwrażliwości lub nietolerancji glutenu. Specjaliści wyodrębnili trzy różne postaci alergii na to białko:

• reakcja IgE zależna – dochodzi do wytworzenia swoistych przeciwciał IgE (aktywują je bazofile i komórki tuczne);
• reakcja IgE niezależna – np. celiakia będąca chorobą, podczas której dochodzi do wytworzenia przez limfocyty przeciwciał IgE oraz IgA; konsekwencją jest przewlekły stan zapalny błony śluzowej jelit oraz zanik kosmków jelitowych;
• nieceliakalna nadwrażliwość na gluten – w jej przebiegu nie stwierdza się zaniku kosmków, nie rozwija się także stan zapalny jelit.

Objawy alergii na gluten 

Objawy nietolerancji glutenu mogą być różne, zależą od typu reakcji, czyli postaci klinicznej nadwrażliwości. Różny może być także czas pojawienia się symptomów. Gluten powoduje występowanie objawów związanych z układem oddechowym, problemów skórnych. Najbardziej charakterystyczne są jednak objawy ze strony układu pokarmowego. W przypadku reakcji IgE zależnej objawy uczulenia pojawiają się bardzo szybko (w ciągu kilku minut do godziny), tuż po spożyciu produktu zawierającego gluten. Mogą obejmować wzdęcia, biegunki i wymioty, ale także świąd, pokrzywkę oraz duszności. Istnieje również ryzyko wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego.

Zupełnie inaczej rozwija się nadwrażliwość, której przyczyną jest reakcja IgE niezależna. Celiakia jest chorobą, które przez wiele lat może nie dawać żadnych objawów. Ta choroba autoimmunologiczna bardzo często prowadzi do niedoborów witamin i minerałów, co spowodowane jest zaburzeniami wchłaniania składników odżywczych. Osoby cierpiące na celiakię odczuwają przewlekłe zmęczenie (anemia), skarżą się na bóle głowy, przewlekłe biegunki, osłabienie mięśniowe. Nierzadko rozwija się u nich depresja, dochodzi do znacznego spadku masy ciała, a w przypadku dzieci do zahamowania wzrostu.

Tego rodzaju objawy mogą wskazywać na wiele różnych schorzeń, dlatego konieczne jest wykonanie badań. Celiakia to choroba, która sieje spustoszenie w organizmie, dlatego nie można jej bagatelizować. Problem należy zdiagnozować, dlatego skonsultuj się z lekarzem. Również podczas telekonsultacji specjalista zleci badania, wypisze L4 online i wystawi receptę (e-recepta).

Nietolerancja glutenu, celiakia – jak diagnozować?

Duże znaczenie diagnostyczne ma wywiad z pacjentem, opis objawów, momentu ich występowania, nasilenia, częstotliwości. Jakie badania zostaną przeprowadzone? Alergolog zleci testy skórne punktowe oraz płatkowe, a także badanie poziomu przeciwciał we krwi. Przy podejrzeniu celiaki przeprowadzana jest także gastroskopia, w celu oceny stanu jelit – wykonuje się testy histopatologiczne, czyli badanie wycinku jelita.

Wykluczenie bądź potwierdzenie danego typu nietolerancji wymaga niekiedy wykonania dodatkowych badań:

• testów genetycznych oceniających prawdopodobieństwo zachorowania na celiakię;
• testów serologicznych pozwalających ocenić stężenie przeciwciał IgE oraz IgA w surowicy krwi.

Podczas gdy celiakię można zdiagnozować dość łatwo, rozpoznanie nieceliakalnej nietolerancji przysparza sporo problemów. Można ją rozpoznać, gdy zostanie wykluczona celiakia oraz alergia IgE zależna, a także gdy zostanie wykonana próba prowokacyjna (dieta eliminacyjna z ponownym wprowadzeniem glutenu i obserwacją objawów). Badania wykonuje się po konsultacji z lekarzem.

Leczenie alergii na gluten. Dieta

Leczenie alergii na gluten opiera się przede wszystkim na zmianie nawyków żywieniowych. Konieczna jest dieta bezglutenowa – trzeba pamiętać, że nieprzyjemne objawy mogą wywołać nawet śladowe ilości glutenu. Ułożenie jadłospisu w przypadku tej alergii pokarmowej może początkowo nastręczać trudności. Należy wybierać produkty oznaczone symbolem przekreślonego kłosa (to produkty bezglutenowe). Istotne jest szukanie informacji na opakowaniach, czy dany produkt może zawierać śladowe ilości glutenu. 

Menu najlepiej komponować samodzielnie, korzystając z bezpiecznych zamienników dostępnych w sklepach. Gotowe dania bezglutenowe mogą być ubogie w składniki odżywcze. Na diecie bezglutenowej można sięgnąć po produkty z gryki, prosa, kukurydzy, ryżu, sorgo, amarantusa. W kuchni mogą znaleźć się m.in.: kasza gryczana, jaglana, kukurydziana, warzywa, owoce, jajka, oleje, oliwy, mięsa, owoce morza. 

Wybierając produkty, należy szczególnie uważać na wędliny, jogurty, czy warzywa w puszce, dania gotowe, alkohole, które mogą zawierać gluten. Koniecznie trzeba zrezygnować z gotowego pieczywa i wyrobów cukierniczych. 

Uczulenie na gluten – jak jeszcze leczyć?

Pierwszym i najważniejszym sposobem radzenia sobie z nietolerancją jest wyeliminowanie glutenu z diety. W celu ułożenia wartościowego menu, znalezienia odpowiedników, warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem. Specjalista pomoże stworzyć jadłospis dla alergika. W przypadku reakcji IgE zależnych alergolog może zalecić przyjmowanie leków – kortykosteroidów oraz preparatów przeciwhistaminowych. W zależności od objawów mogą to być krople do oczu, krople do nosa zmniejszające obrzęk błony śluzowej nosa, ułatwiające oddychanie. Są one zalecane, gdy pojawiają się dolegliwości ze strony układu oddechowego. Do najczęściej stosowanych leków zaliczane są:

• Zyrtec;
• Aspulmo;
• Claritine;
• Hitaxa;
• Telfast;
• Metmin;
• Flonidan;
• Clemastinum.

Z uwagi na powstałe na skutek choroby niedobory, osoby chorujące na celiakię mogą wymagać suplementacji witamin i minerałów.

Leczenia mogą wymagać także zmiany skórne wywołane uczuleniem na gluten. Trzeba zwrócić uwagę, że alergeny mogą być również obecne w kosmetykach, dlatego osoby chore np. na celiakię muszą sprawdzać ich skład. Skórna postać celiaki to choroba Dühringa objawiająca się wysypką, świądem, rumieniem. W takiej sytuacji konieczna jest konsultacja z lekarzem, który zaordynuje specjalne maści i kremy. Do codziennej pielęgnacji skóry poleca się natomiast delikatne kosmetyki hipoalergiczne. 

Objawy nietolerancji glutenu u najmłodszych

Uczulenie na gluten dotyczy zarówno dzieci, jak i osób dorosłych. Reakcja organizmu na gluten u najmłodszych może obejmować wiele różnych objawów:

• niski przyrost i niedobór masy ciała;
• opóźnienie dojrzewania płciowego;
• trudności w nauce;
• niedokrwistość;
• problemy z zębami, szkliwem;
• zaparcia;
• nawracające aftowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej.

Jeśli zaobserwujesz u dziecka niepokojące objawy, jak najszybciej skontaktuj się z lekarzem. Konieczna jest diagnostyka, znalezienie przyczyny i wdrożenie leczenia. Na początek możesz skorzystać z konsultacji online – lekarz ma możliwość wystawić zwolnienie lekarskie online, receptę, skierowanie na badania. Potwierdzenie nietolerancji glutenu w jakiejkolwiek postaci wymaga przede wszystkim zastosowania zdrowej diety bezglutenowej.

Zarówno alergia na gluten, jak i celiakia wymagają zdiagnozowania i leczenia. Zmiana diety bardzo szybko poprawia komfort życia pacjentów, sprawia, że dolegliwości zostają zminimalizowane, a nawet ustępują całkowicie. Szczególnie ważne jest jak najszybsze zdiagnozowanie problemu u najmłodszych, ponieważ ignorowanie zaburzeń może prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji zdrowotnych.